Jak są podejmowane decyzje inwestycyjne?

Przeczytaj także: Psychologia inwestowania: pułapki

Jedną z teorii, która skupia się na opisie rzeczywistych zachowań ludzi w obliczu ryzyka jest teoria perspektywy. Teoria ta stara się wyjaśnić, jak i dlaczego zachowanie ludzi odbiega od modelu użyteczności i staje się w wielu przypadkach nieracjonalne. Interpretując wartość jako kategorię zysków i strat, kształt funkcji krzywej wartości dla zysków według tej teorii jest wklęsły, a wypukły dla strat. Oznacza to, że strata jest bardziej odczuwana niż zysk o tej samej wartości bezwzględnej. Wynika z tego że suma wartości jednakowego nominalnego zysku i straty nie jest dla inwestora zerowa a ujemna. Teoria ta stara się również zobrazować jak ludzie szacują prawdopodobieństwa zdarzeń ekonomiczno-finansowych. Twierdzi ona, że ludzie nie doceniają wysokich i średnich prawdopodobieństw, natomiast przeceniają niskie prawdopodobieństwa.

Inną teorią ukazującą skłonności motywacyjne inwestorów jest efekt unikania strat. Efekt ten polega na tym, że inwestorzy bronią się przed zamknięciem pozycji przynoszących straty. Wyróżniając na rynku kilka typów inwestorów, a mianowicie inwestorów aktywnych, dokonujących częstych transakcji oraz inwestorów pasywnych dokonujących transakcji rzadko, efekt unikania strat powoduje, że inwestorzy pasywni niechętnie zamykają pozycję w bessie i czekają na lepszy moment na inwestowanie, co skutkuje istotnymi opóźnieniami w zamykaniu pozycji oraz następnie częstym omijaniem początkowej fazy wzrostu. Dla porównania aktywni inwestorzy wycofują w tym momencie swoje aktywa znacznie szybciej, tak by zainwestować je w inne walory, choć jak pokazuje praktyka, niekoniecznie cechujące się lepszymi stopami zwrotu niż porzucone aktywa. W obu przypadkach możemy jednak zaobserwować większą niechęć do zamykania transakcji stratnych niż zyskownych oraz dłuższą fazę analizy przed dokonaniem tego typu decyzji.

Analogicznie do unikania strat możemy zaobserwować efekt utopionych kosztów polegający na tym, że inwestor jest skłonny trwać przy podjętej decyzji jeśli związana była ona ze znacznym wydatkiem, w tym czasowym lub analitycznym. Tak więc jeśli gracz inwestuje swoje zasoby w analizę inwestycji. to bez względu na jej poziom zyskowności będzie niechętny do odstąpienia od niej.

Innym czynnikiem motywacyjnym inwestorów jest tzw. księgowanie mentalne. Polega to na nieracjonalnym segregowaniu różnych rodzajów inwestycji i rozważaniu każdej grupy z osobna w funkcji zysków i strat. Prowadzi to między innymi do tego, że ludzie długoterminowo deponują środki na rachunku bankowym przy odsetkach 5% w skali roku i jednocześnie są skłonni wziąć krótkoterminowy kredyt z oprocentowaniem w wysokości 15% w skali roku.

Analizując skłonności motywacyjne inwestorów, na uwagę zasługuje także efekt posiadania. Ukazuje on, że ludzie w zależności od tego jaki typ inwestycji odziedziczyli (akcje, obligacje…) to właśnie tą formę preferują jako inwestycje na przyszłość. Zgodnie z tą prawidłowością inwestorzy giełdowi skłonni są do przetrzymywania tych papierów wartościowych, które mają w swoim posiadaniu. Podobnie działa efekt przywiązania, polegający na tym, że jeśli inwestor posiada przez dłuższy czas dane aktywo, to po pewnym czasie staje się niechętny jego sprzedaży.