Sytuacja gospodarcza w Europie Środkowej i Wschodniej 2010

Przeczytaj także: Gospodarka polska 2010 wg PKPP Lewiatan

Według NBP, czynnikiem mającym istotny dodatni wkład do dynamiki PKB były zwiększające się zapasy. W 2010 r. miało miejsce odwrócenie się cyklu zapasów. Po okresie ich silnego spadku w 2009 r., w kolejnym roku przedsiębiorstwa rozpoczęły ich odbudowę. W każdym kolejnym kwartale 2010 r. wkład zapasów do dynamiki PKB zwiększył się, a w II i III kw. był już zdecydowanie największy ze wszystkich kategorii PKB.

Po trzech kwartałach 2010 r. odnotowano niewielki wzrost spożycia prywatnego. Złożyło się na to przede wszystkim zwiększenie wydatków gospodarstw domowych w Polsce (o 2,9% r/r), gdzie przez cały okres kryzysu charakteryzowały się one dodatnią dynamiką. Oprócz Polski, tylko w Czechach konsumpcja indywidualna była wyższa w porównaniu z rokiem poprzednim (0,7%). W pozostałych gospodarkach EŚW uległa ona obniżeniu. Na odwrócenie spadkowej tendencji konsumpcji może jednak wskazywać jej kwartalny wzrost w III kw. 2010 r. w pięciu kolejnych krajach regionu (ponadto na Łotwie zmniejszyła się skala jej spadku). Na dynamikę konsumpcji negatywny wpływ miała pogarszająca się w dalszym ciągu sytuacja na rynku pracy (chociaż nieco wolniej w porównaniu z 2009 r.). Obniżeniu uległa dynamika wynagrodzeń. Ponadto nadal widoczny był zastój na rynku kredytów bankowych. Co prawda wartość kredytów dla gospodarstw domowych przestała spadać, jednak banki w dalszym ciągu bardzo powściągliwe udzielały nowych pożyczek.

Na bardzo powolne ożywienie popytu konsumpcyjnego wskazują dane o obrotach w handlu detalicznym. W IV kw. 2010 r. w części krajów regionu w dalszym ciągu można było zaobserwować obniżającą się wartość sprzedaży. Największe spadki miały miejsce w segmencie dóbr trwałego użytku. Liczba nowo zarejestrowanych samochodów w regionie również spadła w 2010 r. (o ponad 5%). Nieznaczny wzrost sprzedaży nowych samochodów miał miejsce w Polsce, Czechach i Słowenii, podczas gdy w Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech i Słowacji spadek nowych rejestracji przekroczył 20% r/r.

Analiza wskazuje, że w większości krajów regionu nastąpił wzrost wskaźników koniunktury konsumenckiej. Poprawa zaufania konsumentów najbardziej widoczna była w krajach bałtyckich (gdzie wcześniej nastąpił jego najsilniejszy spadek). Jednak w II poł. 2010 r. ponownie nastąpiło pogorszenie się ocen bieżącej i przyszłej sytuacji gospodarczej i sytuacji finansowej gospodarstw domowych.

Konsumpcja publiczna wykazywała niewielki wzrost w całym regionie w pierwszych trzech kwartałach 2010 r., jednak sytuacja w poszczególnych krajach była bardzo zróżnicowana. Konsumpcja publiczna rosła w Polsce, Czechach, Słowenii i na Słowacji, natomiast w pozostałych krajach nastąpił jej spadek, co było konsekwencją obniżki wydatków w związku z koniecznością konsolidacji finansów publicznych.

Natomiast nie nastąpiło jeszcze odwrócenie spadkowej tendencji nakładów inwestycyjnych. W pierwszych trzech kwartałach 2010 r. pozostawały one w dalszym ciągu poniżej poziomu z roku poprzedniego, na co silnie wpływały inwestycje sektora budowlanego. Negatywny wpływ na dynamikę inwestycji przedsiębiorstw miała wciąż niska akcja kredytowa. Wzrost inwestycji w tym okresie nastąpił jedynie na Słowacji. Od II kw. zwiększały się wydatki inwestycyjne także w Czechach, na Litwie i w Polsce, a w III kw. także na Łotwie. W pozostałych krajach regionu nakłady inwestycyjne w dalszym ciągu wykazywały tendencję spadkową.
W ujęciu sektorowym poprawa gospodarcza w krajach EŚW wynikała z silnego wzrostu aktywności w przemyśle, dla którego bodźcem okazał się wzrost popytu zewnętrznego oraz odbudowa zapasów. Wzrost produkcji przemysłowej w trakcie 2010 r. miał miejsce we wszystkich krajach regionu. Dotyczył on głownie produkcji środków transportu, maszyn i urządzeń oraz dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku, a więc branż najbardziej zorientowanych na eksport. Największe wzrosty produkcji miały miejsce w I połowie 2010 r. W kolejnych miesiącach proces ten nieco spowolnił, zwłaszcza w IV kw. 2010 r., co z kolei może być sygnałem zapowiadającym koniec procesu odbudowy zapasów, a także osłabienie roli popytu zewnętrznego we wzroście gospodarczym regionu EŚW w kolejnym roku.

Pomoc finansowa uzyskana w okresie kryzysu przez część krajów regionu od instytucji międzynarodowych pod auspicjami MFW (Węgry, Łotwa, Rumunia), a przede wszystkim zobowiązania tych krajów dotyczące redukcji deficytu budżetowego (m.in. poprzez podwyżkę podatków oraz ograniczenie zatrudnienia i płac w sektorze publicznym) również były czynnikiem osłabiającym popyt krajowy w 2010 r.