Sytuacja gospodarcza w Europie Środkowej i Wschodniej 2010

Przeczytaj także: Gospodarka polska 2010 wg PKPP Lewiatan

Autorzy analizy podają, że na początku 2010 r. można było również zaobserwować spadek napływu kapitału zagranicznego na rynki krajów EŚW. Wynikało to przede wszystkim ze spadku napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W II i III kw. 2010 r. napływ inwestycji bezpośrednich ponownie się zwiększył, jednak w niektórych krajach (Polska, Bułgaria, Rumunia) tendencja spadkowa została podtrzymana. W trzech pierwszych kwartałach 2010 r. w dalszym ciągu można było zaobserwować napływ kapitału portfelowego, jednak napływ ten zmniejszał się z każdym kolejnym kwartałem. Nie dotyczyło to jednak Polski i Czech, gdzie w okresie I-III kw. 2010 r. w dalszym ciągu obserwowano rekordowy napływ inwestycji portfelowych, zwłaszcza w obligacje skarbu państwa. W dalszym ciągu w krajach EŚW obserwowano pogorszenie się salda pozostałych inwestycji (w II kw. 2010 r. niewielka nadwyżka na tym rachunku zamieniła się już w deficyt). Było to wynikiem przede wszystkim spłaty zaciągniętych w poprzednich latach zagranicznych zobowiązań przez banki komercyjne.

Kursy walutowe i stopy procentowe

Według NBP, główną determinantą zmian kursów walut krajów o reżimie płynnego kursu była w 2010 r. sytuacja na europejskich rynkach finansowych. Proces aprecjacji tych walut, który rozpoczął się w 2009 r., był kilkukrotnie przerywany okresami deprecjacji spowodowanymi zawirowaniami w peryferyjnych krajach strefy euro i na Węgrzech.

Wzrost awersji do ryzyka inwestycyjnego i w konsekwencji przejściową deprecjację walut krajów EŚW powodowały informacje o kryzysie finansów publicznych w Grecji (kwiecień i maj 2010), zerwanie negocjacji w sprawie przedłużenia pomocy finansowej udzielanej Węgrom przez MFW (lipiec 2010), jak też kryzys systemu bankowego w Irlandii (listopad 2010). Ostatecznie jednak waluty Polski i Czech umocniły się wobec euro w trakcie 2010 r. (odpowiednio o 3,4% oraz 5,2%). Osłabił się jedynie węgierski forint (o 2,8%) pod wpływem problemów wewnętrznych.

W 2010 r. ucichły spekulacje na temat dewaluacji walut krajów bałtyckich, zwłaszcza łotewskiego łata. Krajom tym udało się zwiększyć swoją konkurencyjność na rynkach światowych poprzez tzw. „wewnętrzną dewaluację”, czyli osłabienie realnego kursu walutowego poprzez spadek inflacji oraz kosztów pracy.

Nastawienie polityki monetarnej w 2010 r. w dalszym ciągu pozostawało łagodne, aczkolwiek rosnąca inflacja zapowiada jej zaostrzenie w najbliższych miesiącach. Spośród banków centralnych regionu, jedynie Narodowy Bank Węgier zdecydował się podnieść stopy procentowe (dwukrotnie w listopadzie i grudniu 2010 r., łącznie o 50 pb do poziomu 5,75%). Stopy pozostałych banków centralnych w 2010 r. w dalszym ciągu znajdowały się na rekordowo niskim poziomie.

Polityka fiskalna

Jak wskazuje NBP, poziom nierównowagi fiskalnej państw Europy Środkowej i Wschodniej w 2010 r. pozostał wysoki, pomimo poprawy sytuacji gospodarczej. Jego średni poziom w krajach regionu (z wyjątkiem Estonii6) wyniósł ok. 6,4% PKB wobec 7,1% PKB w 2009 r. Zgodnie z jesienną notyfikacją fiskalną (z października ub.r.) ograniczenie deficytu budżetowego w 2010 r. będzie najsłabsze na Słowacji i Słowenii – ok. 0,1-0,2 pkt. proc. PKB, zaś najsilniejsze na Litwie i Łotwie – odpowiednio ok. 1,7 i 1,4 pkt. proc. PKB. Jedynie w Polsce ma nastąpić jego wzrost (o ok. 0,7 pkt. proc. PKB). Na Słowacji, w Polsce i Słowenii proces ograniczenia strukturalnej nierównowagi finansów publicznych rozpocznie się dopiero w 2011 r.

Zgodnie z jesienną prognozą Komisji Europejskiej w 2011 r. w większości krajów regionu oczekiwane jest ograniczenie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych do średniego poziomu 5,1% PKB. Wyjątkowo duża skala dostosowania przewidywana jest na Słowacji i w Rumunii (odpowiednio o ok. 2,9 i 2,4 pkt. proc. PKB). Pogłębienie nierównowagi finansów publicznych ma nastąpić w Estonii i na Łotwie (odpowiednio o 0,9 i 0,2 pkt. proc. PKB) oraz na Węgrzech (0,9 pkt. proc. PKB), przy czym prognoza KE nie uwzględnia skutków zmian w systemie emerytalnym na Węgrzech oraz działań przyjętych pod koniec ub.r. przez Łotwę. W pierwszym przypadku wstrzymanie transferu do OFE ma doprowadzić do obniżenia deficytu poniżej 3% PKB. Na Łotwie zaś deficyt budżetowy ma zmniejszyć się z 8,5% PKB w 2010 r. do 5,4% PKB w br.