Sytuacja gospodarcza w Europie Środkowej i Wschodniej 2010

Przeczytaj także: Gospodarka polska 2010 wg PKPP Lewiatan

Jak czytamy w analizie, w krajach bałtyckich można zaobserwować zjawisko „zmęczenia” działaniami dostosowawczymi (consolidation fatigue). Państwa te przyjęły w latach 2008-2009 pakiety konsolidujące finanse publiczne, których skala była znaczna (ok. 10%-15% PKB). Niemniej poziom deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych na Litwie i Łotwie nadal ponad dwukrotnie przekracza wartość referencyjną. W 2011 r. jedynie na Łotwie kontynuowane mają być dalsze zmiany ograniczające jego wielkość, przy czym ich skala będzie istotnie niższa niż w poprzednich latach (ok. 2% PKB). KE prognozuje, że w krajach bałtyckich deficyt strukturalny sektora general government w okresie 2010-2012 ulegnie pogłębieniu, w przeciwieństwie do pozostałych krajów regionu (z wyjątkiem Węgier).

Nowy rząd Węgier w ramach swojej strategii ograniczenia nierównowagi finansów publicznych podjął szereg kontrowersyjnych działań (zmiany w systemie emerytalnym, czasowe opodatkowanie firm telekomunikacyjnych, przedsiębiorstw z branży energetycznej, banków i sieci handlowych). Najważniejszym czynnikiem przyczyniającym się do zmniejszenia deficytu budżetowego (2011-2012) są uchwalone pod koniec ub.r. przepisy oznaczające faktyczną likwidację kapitałowej części systemu emerytalnego. Rozwiązania te wraz z innymi działaniami władz węgierskich (m.in. ograniczeniem niezależności banku centralnego, Węgierskiej Rady Budżetowej, wyłączeniem możliwości zaskarżania ustaw mających wpływ na dochody budżetowe do TK) spotkały się z negatywną reakcją rynków finansowych i zaniepokojeniem KE. Z uwagi na przejściowy wpływ zmian w systemie emerytalnym na poprawę salda sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz przyjęte obniżki podatków (m.in. wprowadzenie liniowej stawki PIT, obniżenie stawki CIT) w kolejnych latach konieczne będzie podjęcie dodatkowych działań konsolidacyjnych. Władze węgierskie zapowiedziały przedstawienie pod koniec lutego br. pakietu propozycji, których celem będzie ograniczenie wydatków sektora finansów publicznych.

NBP prognozuje, że w całym horyzoncie prognozy KE (2010-2012) sytuacja finansów publicznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej ma ulec poprawie (z wyjątkiem Węgier i Estonii), co ograniczy tempo narastania długu publicznego. Wśród krajów regionu tylko na Węgrzech będzie on przekraczał poziom 60% PKB. Jedynie Bułgarii uda się obniżyć deficyt sektora instytucji rządowych poniżej wartości referencyjnej (3% PKB) w terminie wynikającym z nałożonej procedury nadmiernego deficytu (tj. w 2011 r.). W pozostałych krajach konieczne będą dalsze działania dostosowawcze.

We wszystkich krajach regionu, w których funkcjonowały kapitałowe fundusze emerytalne wprowadzone zostały zmiany w ich funkcjonowaniu. Były one motywowane przede wszystkim pogłębieniem nierównowagi finansów publicznych w wyniku kryzysu gospodarczego, a także niekorzystnymi regulacjami Eurostatu8. Miały one postać czasowego zmniejszenia wymiaru składek przekazywanych do OFE lub zawieszenia ich transferu (kraje bałtyckie, Węgry, Rumunia) czy też możliwości występowania przez ubezpieczonych z II filara (Słowacja, Węgry). Skrajnym przypadkiem są Węgry, gdzie faktycznie zlikwidowano kapitałową część systemu emerytalnego. Pod koniec 2010 r. w Bułgarii podjęto decyzję o transferze środków zgromadzonych w OFE w przypadku osób, które przejdą na wcześniejszą emeryturę w okresie 2011-2014, zaś w Polsce obniżkę składki przekazywanej do funduszy emerytalnych od kwietnia 2011 r.

Prognozy

Prognozy powszechnie zakładają, że dynamika wzrostu gospodarczego w regionie zwiększy się w najbliższych latach, chociaż w dalszym ciągu będzie ona zdecydowanie niższa niż przed kryzysem. Komisja Europejska (KE) przewidywała w listopadzie 2010 r. przyspieszenie dynamiki PKB w regionie w 2011 do 3,1%, a w 2012 do 3,7%.

Główną siłą pobudzającą aktywność gospodarczą w krajach Europy Środkowej i Wschodniej pozostanie eksport. W coraz większym stopniu będzie przyczyniał się on do ożywienia popytu krajowego. W 2011 r. wszystkie kraje regionu mają osiągnąć dodatnią dynamikę PKB. Do stosunkowo szybko rozwijających się w 2010 r. gospodarek Polski i Słowacji, w 2011 r. dołączyć mają pozostałe kraje regionu, zwłaszcza kraje bałtyckie. Jedynie w Rumunii i Słowenii prognozowane tempo wzrostu nie przekroczy 2%.