Ocena finansów firmy: teoria trzech soczewek

Przeczytaj także: Analiza wskaźnikowa spółki

Pierwsza soczewka – soczewka ekonomiczna – ma w znacznej mierze charakter teoretyczny. Aspekt ekonomiczny obejmuje ogół zjawisk związanych z takimi kategoriami jak zysk, strata, przychody ze sprzedaży, koszty sprzedaży, stopa zwrotu z kapitału, stopa zysku. Teoretyczny aspekt wynika tu przede wszystkim z odmienności sposobów wyliczenia poszczególnych wskaźników. Sposoby te muszą odpowiadać obowiązującym normom prawnym oraz standardom finansowym. Dokumentem odpowiadającym temu aspektowi w sprawozdaniu finansowym jest rachunek zysków i strat.

W aspekcie ekonomicznym teorii trzech soczewek zysk operacyjny zajmuje bardzo istotną pozycję ze względu na wartość informacyjną rozważaną w trzech płaszczyznach:

1. w przypadku wykazania w roku obrachunkowym straty z działalności operacyjnej przedsiębiorstwo uzyskuje pewność, ze jego podstawowa działalność jest nierentowna i może podjąć działania zmierzające do naprawy zaistniałej sytuacji;
2. koncepcja zysku operacyjnego pozwala stwierdzić, z jakim aspektem działalności przedsiębiorstwa jest związany ujawniony problem;
3. zysk operacyjny jest podstawą do konstruowania mierników rentowności, dających możliwość porównania przedsiębiorstw w ramach jednego sektora, pomijając jednocześnie różnice w ich strukturach finansowych.

Drugim elementem informacyjnym, w kolejności wyliczania, jest zysk EBIT. Charakterystycznymi cechami zysku EBIT, odróżniającymi go od zysku operacyjnego i zysku netto, jest wyłączenie z kalkulacji kosztów finansowych – czyli spłaty odsetek – oraz kosztów opodatkowania podatkiem dochodowym. Należy dodać również, że na wartość miernika EBIT mają wpływ wyniki zdarzeń nadzwyczajnych oraz przychody finansowe. Miernik ten jest powszechnie stosowany w analizach finansowych według standardów międzynarodowych w krajach wysoko rozwiniętych. Za jego pomocą konstruuje się wiele innych wskaźników i mierników choćby z płaszczyzny analizy zadłużenia.

Ostatnim ważnym miernikiem w ramach soczewki ekonomicznej jest zysk netto. Miernik ten w pewnym stopniu uwzględnia całość powiązań przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym, wyniki zdarzeń nadzwyczajnych oraz powiązanie firmy z sektorem publicznym w ramach systemu podatkowego (podatek dochodowy). Właściciele kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwie (akcjonariusze, udziałowcy) dążą przeważnie do maksymalizacji wartości tego miernika, ponieważ zwiększa to prawdopodobieństwo wypłaty dywidendy lub też zwiększa wartość firmy.

Druga soczewka – soczewka finansowa – stanowi odpowiedź na pytanie o wpływ efektywności gospodarowania na wysokość funduszy w przedsiębiorstwie. Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w sprawozdaniu z przepływów na działalności operacyjnej (cash flow).

Kategoria ta jest pieniężnym odzwierciedleniem wyniku finansowego (nadwyżki w przypadku wartości dodatniej bądź straty w przypadku wartości ujemnej). Największa część dochodów pieniężnych jest generowana w ramach działalności operacyjnej. Natomiast koszty czy też wydatki pieniężne są pochłaniane w ramach działalności inwestycyjnej i finansowej.

Badanie strumieni pieniężnych jest bardzo ważne, ponieważ przedsiębiorstwa, zwłaszcza w długim okresie, muszą kontrolować swoją płynność finansową. Jej czasowa bądź stała utrata prowadzi w większości przypadków do upadłości przedsiębiorstwa. Równie niepożądanym zjawiskiem jest utrzymywanie w przedsiębiorstwie nadpłynności finansowej, która może świadczyć o niegospodarności czy też braku elementarnej wiedzy o inwestowaniu (na zasadzie „gotówka nieinwestowana traci na wartości”). Sytuacja ta wskazuje, że zarząd nie wykorzystuje możliwości uzyskania dodatkowych zysków, chociażby na rynku finansowym (np. obligacje skarbu państwa).

Podstawowym źródłem nadwyżki finansowej (zysku) w przedsiębiorstwie produkcyjnym powinna być działalność operacyjna. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku przedsiębiorstw usługowych czy też zajmujących się w ramach podstawowej działalności inwestowaniem – w takim wypadku większa część nadwyżki finansowej może być generowana na działalności inwestycyjnej (zmiany stanu posiadania praw majątkowych, rzeczy ruchomych, środków trwałych, nieruchomości itp.) czy finansowej.