Ocena finansów firmy: teoria trzech soczewek

Przeczytaj także: Analiza wskaźnikowa spółki

Trzecia soczewka – soczewka majątkowa – dotyczy ryzyka związanego z działalnością przedsiębiorstwa. Celem tego spojrzenia na firmę jest znalezienie odpowiedzi na kilka podstawowych pytań:

1. Z jakich źródeł pochodzą środki finansujące majątek przedsiębiorstwa?
2. Jak są ukształtowane relacje aktywów trwałych w stosunku do obrotowych oraz jak się ta relacja przekłada na ryzyko operacyjne?
3. Jakie zasoby wchodzą w skład aktywów przedsiębiorstwa?
4. Jak ukształtowana jest struktura pasywów oraz jaki jest udział kapitałów obcych w pasywach przekładających się na ryzyko finansowe firmy?

Dobór strategii zarządzania majątkiem firmy jest często podyktowany indywidualną skłonnością do podejmowania ryzyka przez właściciela i/lub zarząd. Osiągnięcie wyższych zysków jest zwykle powiązane z podjęciem wyższego ryzyka, przy czym nie musi to być ryzyko faktyczne, a jedynie ryzyko postrzegane przez osoby podejmujące decyzje i pozostające w ścisłym związku z wiedzą tych osób na temat pozycji firmy na rynku, zmian w branży, potencjału innowacyjnego w firmie.

W praktyce wyróżnia się trzy podstawowe strategie finansowania majątku: dynamiczną, konserwatywną, umiarkowaną.

Dynamiczna strategia finansowa, nazywana również strategią agresywną, zakłada minimalizację kapitału obrotowego netto. Wartość tego kapitału może być zbliżona do wartości zerowej lub czasem nawet przyjmować wartość ujemną. Gdy wartość ta jest równa zeru, można wnioskować, że jedynie majątek trwały jest finansowany kapitałami stałymi, a majątek obrotowy jest w całości finansowany zobowiązaniami krótkoterminowymi. Natomiast przy wartości ujemnej kapitału obrotowego netto należy wnioskować, że również część majątku trwałego jest finansowana zobowiązaniami krótkoterminowymi.

Wyższe ryzyko dla przedsiębiorstwa jest zwykle powiązane z poziomem kapitału obrotowego zaangażowanego w przedsiębiorstwie. Ryzyko to wzrasta wraz ze spadkiem poziomu kapitału obrotowego netto. Gdy kapitał ten przyjmie wartość ujemną, nastąpi zachwianie równowagi finansowej w przedsiębiorstwie. Jeżeli przedsiębiorstwo zakłada generowanie dużych zysków musi podjąć decyzje o wyborze bardzo ryzykownej strategii powiązanej często ze znacznymi wahaniami płynności finansowej. Strategia agresywna z ujemną wartością kapitału obrotowego netto wymaga stałego utrzymywania i odnawiania zobowiązań o charakterze krótkoterminowym. Innym aspektem tego zagadnienia jest konieczność szybkiego upłynniania składników majątku trwałego w sytuacji zagrożenia utraty płynności, co nie zawsze jest łatwe i skuteczne.

Strategia konserwatywna, zwana również strategią pasywną, to strategia której kluczową cechą jest stałe utrzymywanie wysokiego poziomu kapitału obrotowego netto. W strategii tej całość majątku trwałego oraz większość majątku obrotowego finansowana jest kapitałami stałymi. Przedsiębiorstwo ma stałą możliwość dysponowania nimi. Przy wyborze tej strategii występuje znaczne ograniczenie ryzyka finansowego, ponieważ w strukturze pasywów zobowiązania krótkoterminowe występują rzadko i na bardzo krótki czas. Utrzymanie płynności finansowej nie wymaga wielu zabiegów, gdyż w zasadzie cały majątek firmy jest finansowany kapitałami niewymagającymi szybkiego zwrotu, czyli kapitałami własnymi. W strategii tej ceną za niskie ryzyko finansowe jest rezygnacja z dodatkowych źródeł pozyskania kapitału i wynikających z nich efektów. Ograniczenie to występuje, ponieważ zmniejszył się również majątek obrotowy netto w wyniku zwiększenia udziału zobowiązań krótkoterminowych w majątku ogółem i transpozycji środków z działalności operacyjnej do działalności inwestycyjnej.

Strategia umiarkowana w swoich założeniach uwzględnia utrzymywanie zoptymalizowanego poziomu płynności finansowej przy założeniu przeciętnej stopy zwrotu kapitału netto. Ten rodzaj strategii jest rozwiązaniem kompromisowym w stosunku do pozostałych dwóch strategii, czyli kompromisem między ryzykiem finansowym a rentownością kapitału własnego. W strategii tej występuje kapitał obrotowy netto, choć o niższej wartości niż w przypadku strategii konserwatywnej. Kapitał stały zaangażowany jest w finansowanie stałej części majątku obrotowego oraz całości majątku trwałego. Zmienna część majątku obrotowego jest pokrywana natomiast ze zobowiązań krótkoterminowych. Przy wyborze tej strategii firma musi zapewnić sobie znaczną elastyczność reakcji na zmiany w jej sytuacji finansowej w celu utrzymania zadowalającego poziomu płynności finansowej. Ze strategią tą wiąże się również znaczne ryzyko utraty bieżącej płynności finansowej.



Więcej informacji o analizie finansowej firmy, finansach publicznych, systemie podatkowym, polityce finansowej, znajdziesz w książce „Finanse. Instytucje. Instrumenty. Podmioty. Rynki. Regulacje” Mariana Podstawki (red. nauk.) (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010).