Nieprawidłowości w projektach unijnych

Przeczytaj także: Rozliczanie projektów unijnych: na co uważać?

Definicja nieprawidłowości

Za nieprawidłowość według art. 2 pkt 7 Rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006 uznaje się jakiekolwiek naruszenie przepisu prawa wspólnotowego, wynikające z działania lub zaniechania podmiotu gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego. Należy podkreślić, że nieprawidłowość występuje także w przypadku naruszenia jakichkolwiek przepisów prawa krajowego. Dotyczy to również przypadków, gdy przepisy prawa krajowego są bardziej restrykcyjne niż przepisy prawa wspólnotowego.

Odwołując się do ogólnych reguł prawa cywilnego, szkoda w budżecie UE jest określona na dwa sposoby, jako:

• Szkoda rzeczywista - środki Wspólnoty, które zostały już nieprawidłowo wypłacone beneficjentowi;
• Szkoda potencjalna - środki Wspólnoty, które mogłyby zostać nieprawidłowo wypłacone beneficjentowi, gdyby nieprawidłowość nie została wykryta.

Warto także wskazać pojęcie nadużycia finansowego, które określane jest jakiekolwiek celowe działanie lub zaniechanie naruszające interesy finansowe Wspólnot Europejskich w odniesieniu do wydatków, polegające na:

• Wykorzystaniu lub przedstawieniu nieprawdziwych, niepoprawnych lub niepełnych oświadczeń lub dokumentów w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu ogólnego WE lub z budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich imieniu;
• Nieujawnieniu informacji, mimo istnienia szczególnego obowiązku w tym zakresie, w tym samym celu;
• Niewłaściwym wykorzystaniu takich środków do celów innych niż te, na które zostały pierwotnie przyznane.

Wykrycie nieprawidłowości

Podejrzenie nadużycia następuje w przypadku określenia występowania nieprawidłowości, prowadzącej do wszczęcia postępowania administracyjnego lub sądowego na poziomie krajowym w celu stwierdzenia zamierzonego działania, w szczególności nadużycia finansowego. Określenie występowania nieprawidłowości w ramach realizowanego projektu może występować w wyniku wielu czynników. Wśród nich można wymienić kontrolę projektu, donos, informację prasową, prawomocny wyrok sądowy czy też działania organów ścigania powołanych do zwalczania nadużyć przy projektach współfinansowanych z funduszy UE.

Najczęstsze typy nieprawidłowości w przypadku projektów współfinansowanych z funduszy UE w Polsce są następujące:

• Błędy w postępowania wynikających z konieczności dotrzymania procedur związanych z zamówieniami publicznymi;
• Sfałszowanie dokumentów;
• Określenie zasadności i kwalifikowalności wydatków;
• Brak realizacji projektu w zakładanym zakresie;
• Brak dokumentów potwierdzających poniesienie wydatku;
• Nieprzestrzeganie warunków umowy o dofinansowanie;
• Nieprawidłowości związane z wnioskami o płatność.

Należy pamiętać o tym, że każdy projekt musi być realizowany zgodnie z podpisaną przez beneficjenta umową o dofinansowanie. W przypadku wykrycia nieprawidłowości i konieczności zwrotu dofinansowania, beneficjentom może grozić nawet odpowiedzialność karna. Ponadto polskie instytucje administracyjne funkcjonujące w ramach systemu dysponowania pieniędzmi pochodzącymi z budżetu UE, są zobowiązane do przekazywania informacji o zaistniałych nieprawidłowościach do Komisji Europejskiej. Organem odpowiedzialnym za tę czynność jest Pełnomocnik Rządu do Spraw Zwalczania Nieprawidłowości Finansowych.