Szara strefa a wyroby akcyzowe 2010

Przeczytaj także: Przemyt papierosów w Polsce

Wpływ szarej strefy na sytuację przedsiębiorców oraz plantatorów

Rozrost szarej strefy i spadek legalnej sprzedaży ma istotny wpływ na kondycję całej branży przetwórstwa tytoniu oraz sektora sprzedaży hurtowej i detalicznej. Badania konsumenckie wskazują, iż ponad 80% papierosów w szarej strefie dystrybuowanych jest poprzez bazary i nielegalne punkty sprzedaży. Oznacza to, iż legalne kanały sprzedaży są omijane przez papierosy o wartości ok. 3,8 mld zł, co powoduje utratę marży na poziomie 260 mln zł . W sytuacji, kiedy udział sprzedaży papierosów w przychodach całej branży FMCG sięga ok. 13% , tak znaczne straty istotnie obciążają sektor handlu detalicznego.

Spadek produkcji wyrobów tytoniowych będzie miał wpływ na krajowych plantatorów tytoniu. Pierwsze oznaki spadku produkcji miały miejsce już w 2010 r. kiedy to doszło do obniżenia plonów z upraw w porównaniu do wielkości produkcji z 2009 r. o ok. 6,7-9,2 tys. ton co stanowi ubytek w wysokości 18%.

Również dla producentów wyrobów tytoniowych ograniczenie legalnej sprzedaży wiąże się z negatywnym wpływem na ich kondycję ekonomiczną. Zgodnie z danymi GUS, między 2009 a 2010 rokiem nastąpił znaczny spadek (o 23%) przychodów z całokształtu działalności przedsiębiorstw zajmujących się przetwórstwem tytoniu. Istotnemu pogorszeniu (o 32%) uległ również ich wynik finansowy netto, co można odczytywać
jako wyraz zaostrzenia się sytuacji całej branży w związku ze wzrostem obciążeń podatkowych, jak i pogorszeniem się wyników sprzedaży.

Czynnikiem wspierającym całą branżę jest w chwili obecnej eksport wyrobów tytoniowych. W okresie od 2008 do 2010 r. dodatnie saldo z obrotu tytoniem i jego wyrobami wzrosło z 1,5 mld zł do ok. 3,2 mld zł, co stanowi 32% całości salda obrotów towarami rolno-spożywczymi. Wartość wyrobów tytoniowych sprzedanych na eksport tylko w I kwartale 2011 r. wyniosła ponad 1 mld zł . Należy jednak podkreślić, iż produkcja eksportowa nie jest w stanie zrekompensować strat z tytułu szarej strefy na rynku krajowym.

Doświadczenia zagraniczne związane z funkcjonowaniem szarej strefy w branży tytoniowej

Doświadczenia zagraniczne wskazują, iż polityka wysokich stawek akcyzy ma często negatywne konsekwencje dla legalnego rynku i nie w pełni realizuje zakładane cele fiskalne.

Łotwa

Na Łotwie zastosowano skokowe podwyżki stawek akcyzy z 19,5 euro (za 1000 papierosów) w 2007 r. do 68 euro w 2010 r. Taki wzrost ceny był związany z polityką fiskalną państwa i dostosowaniem się do stawek wymaganych przez Unię Europejską. Miał on jednak negatywny wpływ na wielkość legalnej sprzedaży, która zmniejszyła się około dwuipółkrotnie w okresie 2007-2010. W tym okresie nielegalny rynek powiększył się prawie czterokrotnie, co negatywnie odbiło się na wartości wpływów budżetowych. Przykład Łotewski jest szczególnie wartościowy, ponieważ pokazuje, iż wdrożenie w krótkim czasie znacznych podwyżek podatków może skutkować krótkotrwałym skokiem wpływów budżetowych, jednak z czasem konsumenci przeniosą swój popyt do szarej strefy, powodując zmniejszenie legalnego rynku jak i wpływów budżetowych.

Łotwa podobnie jak Litwa z nielegalnym rynkiem przekraczającym 40% całkowitej konsumpcji wyrobów tytoniowych stanowią dodatkowo łatwy kanał wprowadzania przemycanych wyrobów do Polski i innych krajów UE. Wiąże się to z członkostwem układu z Schengen i praktycznym brakiem kontroli na granicach.