Szara strefa a wyroby akcyzowe 2010

Przeczytaj także: Przemyt papierosów w Polsce

Irlandia

W Irlandii w latach 2001-2003 i 2006-2009 wprowadzono znaczne podwyżki podatku akcyzowego od papierosów. Łączny wzrost stawek podatku akcyzowego od papierosów w latach 2000-2009 wyniósł 76% w najpopularniejszej kategorii cenowej i był trzy razy wyższy niż wskaźnik inflacji (26,2%). Konsekwencją tak znacznych zmian opodatkowania był wzrost ceny detalicznej papierosów w latach 2000-2005 o 31% przy jednoczesnym spadku legalnej sprzedaży papierosów o 16%.

W czasie drugiego okresu gwałtownej podwyżki podatku akcyzowego (2006-2009) zanotowano wzrost cen o 33%. Jednak pomimo tych wyjątkowych wzrostów, budżet państwa nie uzyskał żadnych istotnych korzyści fiskalnych, a wartość dochodów z tytułu opodatkowania papierosów (akcyza i VAT) od 2001 roku utrzymywała się na stałym poziomie ok. 1,1 mld euro. Jednocześnie wielkość szarej strefy zwiększyła się z 8% rynku w 2005 r. do 25% w 2009 r. Dodatkowo w Irlandii wprowadzano restrykcyjne regulacje dotyczące rynku tytoniowego, a w szczególności zakaz ekspozycji wyrobów tytoniowych w punktach sprzedaży. Należy odnotować, iż globalny popyt na papierosy w całym omawianym okresie utrzymywał się na stałym poziomie, co oznacza iż polityka wysokiej akcyzy i restrykcyjnych regulacji doprowadziła do przesunięcia popytu z oficjalnej gospodarki do szarej strefy.

Rumunia

W ramach procesu przedakcesyjnego do Unii Europejskiej kraj ten zgodził się na zwyżkę stawek akcyzy o 600% w okresie między 2002 r. a 2010 r. Dla porównania: skumulowana wartość inflacji zwiększyła się w tym samym okresie o 88%. Konsekwencją tak znacznego wzrostu obciążeń podatkowych był dynamiczny wzrost liczby papierosów sprzedawanych w szarej strefie z 7,1 mld w 2002 r. do 10,3 mld w 2008 r., co stanowiło aż 35% całości konsumpcji papierosów w Rumunii. Tak znaczny wzrost przemytu sprzężony był ze względną łatwością dostępu do przemycanych papierosów z krajów spoza Unii Europejskiej. Drugim czynnikiem był wymuszony podatkami, nieproporcjonalnie wysoki skok cen detalicznych legalnych papierosów w porównaniu do siły nabywczej konsumenta rumuńskiego. Poziom dochodów budżetu państwa z tytułu akcyzy od wyrobów tytoniowych na skutek drastycznych podwyżek stawek akcyzy wzrósł. Pokazuje to, iż zmiana polityki akcyzowej odbyła się kosztem legalnych producentów. Wyższe stawki akcyzy okazały się być neutralne dla budżetu państwa, jednakże istotnie wzrosła szara strefa i powiązana z nią przestępczość.
Przykład Łotwy, Irlandii i Rumunii pokazuje, iż znaczne zwyżki poziomu akcyzy w krajach o względnie łatwym dostępie do nielegalnych źródeł pozyskania wyrobów tytoniowych (w Irlandii dostęp drogą morską, a w Rumunii i na Łotwie granica z krajami spoza UE) prowadzą niekiedy do krótkookresowych przyrostów dochodów budżetowych z tytułu opodatkowania wyrobów tytoniowych, jednak w dłuższej perspektywie należy liczyć się ze spadkami wpływów podatkowych. Jednak zawsze konsekwencją znacznej podwyżki akcyzy jest rozwój szarej strefy. Rozrost szarej strefy ma negatywny wpływ na sytuację branży tytoniowej, gdyż zazwyczaj popyt na wyroby tytoniowe utrzymuje się na tym samym poziomie, a wysokie stawki akcyzy powodują jego przesunięcie z oficjalnej gospodarki do szarej strefy. Dodatkowo zwiększa się poziom przestępczości stymulowany znacznymi zyskami z sprzedaży i przemytu wyrobów