Praca w szarej strefie w Polsce 2010

Przeczytaj także: Praca w szarej strefie w Polsce 2009

Miesięczne dochody z pracy nierejestrowanej charakteryzowała duża rozpiętość z uwagi na różnorodność wykonywanych prac, jak i zróżnicowanie stawek umownych za konkretne prace. Przeciętny dochód miesięczny z pracy nierejestrowanej wyniósł 703 zł i był zdecydowanie wyższy w przypadku mężczyzn (827 zł) niż kobiet (540 zł). Jeśli rozróżnimy charakter wykonywanej pracy nierejestrowanej, to przeciętne miesięczne dochody z pracy głównej były wyższe niż z pracy dodatkowej (odpowiednio: 809 zł i 558 zł).

Przeciętny udział dochodów z ostatnio wykonywanej pracy w szarej strefie w ogólnych miesięcznych dochodach netto wyniósł 63%, a w przypadku, gdy praca ta miała charakter pracy głównej – prawie 84%.

W okresie styczeń – wrzesień 2010 roku z pracy nierejestrowanej skorzystało 429 tys. gospodarstw domowych (w analogicznym okresie 2009 roku – 680 tys.). W badanym okresie gospodarstwa domowe zatrudniały pracowników w sposób nieformalny średnio przez 19 dni, a przeciętnie najdłużej trwały prace związane z opieką nad dzieckiem lub starszą osobą – 60 dni. Miesięczne wydatki gospodarstw domowych związane z nieformalnym zatrudnieniem wyniosły przeciętnie 729 zł, a średnie dzienne wydatki – 136 zł.

Praca nierejestrowana stanowi dość istotny element polskiego rynku pracy, bowiem co 4,6% osób pracuje poza formalną gospodarką. Forma, charakter i zakres pracy nierejestrowanej wynikają z aktualnej sytuacji na krajowym rynku pracy, ale wydaje się, że w jeszcze większym stopniu z sytuacji na lokalnych rynkach pracy, a w pewnym stopniu również na europejskich rynkach pracy. Wielkość szarej strefy zależy nie tylko od kondycji gospodarki, a co z tego wynika – od skali bezrobocia rejestrowanego, ale po części także od nierównowagi popytu i podaży siły roboczej według kwalifikacji.

Podejmowanie pracy nierejestrowanej często jest koniecznością, bowiem dochody z niej uzyskane są niejednokrotnie jedynym bądź uzupełniającym źródłem dochodów, a oferowanie jej stanowi możliwość doraźnego, elastycznego i pozbawionego formalności, wykorzystywania siły roboczej, zwłaszcza w okresie nasilenia prac sezonowych, a także możliwość obniżenia kosztów pracy. Na podstawie badania można wywnioskować, iż praca w szarej strefie jest raczej społecznie akceptowana, choć w mniejszym stopniu niż kilkanaście czy kilka lat temu. Rośnie społeczna świadomość utraty praw pracowniczych na bieżąco i w przyszłości (głównie związanych z przyszłym świadczeniem emerytalnym).

Informacje o badaniu
Niniejsza informacja opracowana została na podstawie uogólnionych wyników badania modułowego „Praca nierejestrowana”, zrealizowanego w IV kwartale 2010 roku łącznie z reprezentacyjnym Badaniem Aktywności Ekonomicznej Ludności. Badaniem objęto 1/4 próby mieszkań wylosowanych do BAEL (tj. około 13,7 tys. mieszkań). Badanie zrealizowano zgodnie z Programem badań statystycznych statystki publicznej na 2010 rok.

Przedmiotem badania były z jednej strony opinie na temat podejmowania pracy nierejestrowanej, a z drugiej – konfrontacja z rzeczywistością rozumianą jako: wykonywanie pracy nierejestrowanej bezpośrednio przez respondenta oraz nielegalne zatrudnianie pracowników przez respondenta lub jego gospodarstwo domowe. Pytania w ankiecie dotyczyły wykonywania pracy nierejestrowanej lub korzystania z pracy nierejestrowanej w okresie 9 miesięcy 2010 roku, tj. od stycznia do września.

Małgorzata Kałaska