Praca w szarej strefie w Polsce 2010

Przeczytaj także: Praca w szarej strefie w Polsce 2009

Miejsce zamieszkania respondentów również różnicuje opinie na temat rodzajów prac wykonywanych w sposób nieformalny, przede wszystkim z powodu nieco innego zapotrzebowania na różne usługi w środowisku miejskim i wiejskim. Wśród mieszkańców miast najczęściej wymieniano remonty i naprawy budowlano-instalacyjne, a następnie usługi budowlane i instalacyjne, opiekę nad dzieckiem lub starszą osobą, korepetycje, prace domowe (np. sprzątanie) oraz handel. Na wsi natomiast wskazywano często, poza dwoma rodzajami prac zajmującymi w każdym układzie dwie pierwsze pozycje, na prace ogrodniczo-rolne oraz opiekę nad dzieckiem lub starszą osobą.

3. Skala zjawiska pracy nierejestrowanej

Badanie pracy nierejestrowanej przeprowadzone w 2010 roku pokazało, że skala zjawiska nadal jest znacząca, pomimo znacznego obniżenia - w stosunku do wyników poprzednich badań - udziału liczby pracujących „na czarno” w całej populacji pracujących. W okresie od stycznia do września 2010 roku pracę nierejestrowaną wykonywało 732 tys. osób, tj. 4,6% ogólnej liczby pracujących. W analogicznym okresie 2009 roku pracę w szarej strefie wykonywało 785 tys. osób, a więc 4,9% ogólnej liczby pracujących. Tak więc w 2010 roku w stosunku do roku poprzedniego, zarówno sama zbiorowość pracujących „ na czarno”, jak i ich udział w ogólnej liczbie pracujących uległy tylko nieznacznemu ograniczeniu.
Jak widać na wykresie, zasadnicze zmiany w liczbie pracujących w szarej strefie miały miejsce pod koniec I dekady bieżącego wieku, bowiem jeszcze w 2004 roku do wykonywania pracy „na czarno” przyznawało się 1.317 tys. osób, tj. 9,6% ogólnej liczby pracujących. Może to oznaczać, że gorsza kondycja gospodarki spowodowana głównie ogólnoświatowym kryzysem ekonomicznym, skutkowała redukcją zatrudnienia w szarej strefie gospodarki. Jak można przypuszczać, przedsiębiorcy w pierwszej kolejności zrezygnowali z pracy nieformalnej wykonywanej na rzecz ich firm, „osłaniając” pracujących formalnie, a osoby prywatne zredukowały korzystanie z pracy „na czarno” ze względu na trudniejszą i niepewną sytuację finansową gospodarstw domowych. Sytuacja ta, zaobserwowana w 2009 roku, utrzymała się również w roku 2010.
Bardzo istotne jest określenie jaki charakter miała praca wykonywana nieformalnie: czy dla osoby pracującej była pracą główną czy też dodatkową, pozwalającą tylko na pozyskanie dodatkowych, uzupełniających domowy budżet dochodów. Taka charakterystyka jest możliwa dla ostatnio wykonywanej pracy nierejestrowanej. W 2010 roku praca nierejestrowana była pracą główną dla 395 tys., tj. dla 54,0% ogółu pracujących „na czarno”. W 2009 roku zarówno poziom tej kategorii, jak i odsetek, był wyższy i wyniósł 436 tys. osób, tj. 55,5%.

Jak z powyższego wynika, ogólny spadek liczby pracujących w szarej strefie odnotowany w 2010 roku w porównaniu z 2009 rokiem spowodowany był głównie obniżeniem (o 41 tys.) liczby osób, dla których była to praca główna (praca dodatkowa – spadek o 12 tys.).

Badania szarej strefy prowadzone przez GUS od kilkunastu lat pozwalają prześledzić jak kształtowały się proporcje między pracą nieformalną będącą pracą główną a dodatkową.
O ile w latach 1995 i 1998 pracujący w szarej strefie , dla których ostatnio wykonywana praca „na czarno” była pracą główną - stanowili mniejszość, a odpowiednie odsetki były zbliżone, o tyle w 2004 roku nastąpiło odwrócenie tendencji, bowiem odsetek pracujących głównie w szarej strefie bardzo wzrósł – do 62,9%; wzrosła również ich liczba – o 167 tys. - w porównaniu do wyników poprzedniego badania. Wykonujący pracę „na czarno” dodatkowo stanowili w 2004 roku tylko 37,1%, a liczba ich spadła (w stosunku do 1998r.) o 280 tys.