Praca w szarej strefie w Polsce 2010

Przeczytaj także: Praca w szarej strefie w Polsce 2009

Wyniki badania w 2009 roku pokazały spadek ogólnej liczby pracujących w szarej strefie, który odbył się „kosztem” tych pracujących, dla których praca w szarej strefie była pracą główną (spadek o 393 tys. w stosunku do 2004r.). Mimo tego spadku, nadal dla większości pracujących „na czarno” praca ta była pracą główną (55,5%).

Rok 2010, w którym liczba pracujących w szarej strefie nadal spadała, aczkolwiek już w niewielkim stopniu, charakteryzował się głębszym spadkiem liczby pracujących głównie „na czarno” (spadek o 41 tys. w stosunku do 2009r.) niż pracujących na czarno dodatkowo (spadek o 12 tys.). Należy podkreślić, iż udział pracujących głównie w szarej strefie gospodarki wyniósł 54,0%, a więc w dalszym ciągu stanowili oni większość.

Podsumowując, do 1998 roku praca w szarej strefie dla większości była pracą dodatkową, umożliwiającą uzyskanie dodatkowych dochodów, a od 2004 roku dla większości jest pracą główną, a więc, jak można przypuszczać, dochody z niej uzyskane stanowią główne źródło utrzymania gospodarstw domowych.

Wśród wielu nieporozumień związanych z pracą nierejestrowaną, często występuje twierdzenie, iż tę pracę można porównać z formalnym zatrudnieniem. Jest to jednak twierdzenie nieprawdziwe, bowiem praca „na czarno”, z natury rzeczy, ma charakter doraźny, krótkotrwały czy wręcz incydentalny. Świadczy o tym fakt, że ponad 98% pracujących w szarej strefie gospodarki miało zatrudnienie tylko jeden raz w miesiącu.

W okresie styczeń-wrzesień 2010 roku ok. 20% (143 tys.) osób pracowało bardzo krótko – do 5 dni. Ponad 50% pracujących w szarej strefie przepracowało do 20 dni w roku, około 16% - przepracowało 91 dni i więcej. Średnio w roku osoby pracujące nieformalnie przepracowały niespełna 47 dni, a więc nieco ponad półtora miesiąca w okresie trzech kwartałów. W porównaniu z analogicznym okresem 2009 roku oznacza to niewielki spadek przeciętnej liczby dni przepracowanych w roku (o 2,7%), bowiem w 2009r. średnia liczba dni przepracowanych „na czarno” wyniosła 48.
Dla 32% respondentów praca w szarej strefie gospodarki trwała krótko – wykonywana była w ciągu jednego miesiąca, a ok. 29% pracujących „na czarno” wykonywało tę pracę przez pięć i więcej miesięcy.

Praca w szarej strefie gospodarki ma wybitnie sezonowy charakter, a wynika to z dominacji prac ogrodniczo-rolnych oraz usług budowlanych, które z natury rzeczy mają charakter sezonowy. Najwięcej osób deklarowało pracę „na czarno” w ostatnich trzech miesiącach obserwowanego okresu, a więc od lipca do września. Tę sezonowość prac szczególnie widać na wsi; w miastach rozkład na miesiące jest bardziej równomierny.
W podziale osób wykonujących pracę nierejestrowaną według płci również widoczna jest sezonowość wykonywania tych prac: zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet najmniejsze „nasilenie” przypada na styczeń (odpowiednio: 15,6% i 32,2%), natomiast największe – na wrzesień (odpowiednio: 56,2% i 55,8%).

4. Pracujący w szarej strefie według cech demograficzno-społecznych

O znaczeniu pracy nierejestrowanej w kształtowaniu sytuacji na rynku pracy świadczy fakt, że obejmuje ona niemal wszystkie generacje Polaków oraz różnorodne grupy społeczne i zawodowe. Wśród pracujących w szarej strefie gospodarki większość stanowią mężczyźni (ok. 65%). Natomiast z punktu widzenia miejsca zamieszkania osób pracujących „na czarno”, nieznaczną większość stanowią mieszkańcy miast (51%).