Reformy podatkowe 2006-2011 a budżet domowy

Przeczytaj także: Dochody gospodarstw domowych w 1/3 dla państwa

Ogólnie można powiedzieć, że zmiany w V kadencji Sejmu sprzyjały najbardziej rodzinom z dziećmi, a korzyści ze zmian w VI kadencji były bardziej powiązane z dochodem z pracy niż strukturą demograficzną rodzin.

Z perspektywy realizacji deklaracji składanych przed wyborami oraz tych, które padały w exposé kolejnych premierów uwagę zwracają deklaracje, które nie zostały zrealizowane (np. zniesienie podatku od zysków kapitałowych deklarowane przez PiS w 2005 roku, lub 15% podatek liniowy deklarowany przez PO w 2007 roku), jak i istotne reformy, które wprowadzono bez przedwyborczej zapowiedzi (np. obniżenie stawek ZUS) lub w formie znacząco odbiegającej od deklaracji (np. ulga podatkowa na dzieci).

Interesujące jest to, iż mimo hasła „Nowej Umowy Społecznej”, ogłoszonego przez Prawo i Sprawiedliwość w 2005 roku, rozwiązania w systemie podatków i świadczeń społecznych wprowadzone w okresie V kadencji nie przyniosły korzyści osobom w wieku emerytalnym, a zdecydowana większość środków przeznaczonych na ulgę podatkową dla dzieci trafiła do rodzin zamożnych - mówi dr Michał Myck, dyrektor Fundacji CenEA i jeden z autorów raportu.

Raport podkreśla znaczącą rolę polityki zamrażania parametrów systemu podatkowego, co w okresie VI kadencji Sejmu podniosło obciążenia podatkowe znacznej liczbie gospodarstw o niskich dochodach, pomimo obniżenia stawki podstawowej z 19% na 18%.

Gdy rosną płace i ceny polityka zamrażania kryterium dochodowego w systemie świadczeń rodzinnych ma negatywny wpływ na dochody rodzin średniozamożnych. Natomiast brak zmian w zakresie ulg podatkowych jest niekorzystny dla wszystkich podatników – mówi dr Leszek Morawski z Uniwersytetu Warszawskiego i CenEA, jeden z autorów raportu.

Reforma VAT, wprowadzona w styczniu 2011 roku, przyczyniła się do wzrostu wydatków gospodarstw domowych. Co ciekawe jej proporcjonalny koszt rozłożył się stosunkowo równomiernie w odniesieniu do dochodów gospodarstw, głównie za przyczyną obniżenia opodatkowania z 7% na 5% na szereg dóbr podstawowych, takich na przykład, jak: pieczywo, przetwory mleczne i wędliny. W wyniku reformy VAT wydatki gospodarstw domowych wzrosły o około 0,8% wśród gospodarstw najuboższych (1. decyl) i od 0,5-0,6% w pozostałych grupach dochodowych.

Duża część rozwiązań wprowadzonych przez rządzących w okresie ostatnich sześciu lat dość istotnie odbiega od zapowiadanych zmian. Po części można to tłumaczyć skróconą kadencją Sejmu w 2007 roku i kryzysem gospodarczym ostatnich lat. W okresie trwającej kampanii wyborczej i składania kolejnych obietnic warto jednak pamiętać o rozbieżnościach między podejmowanymi decyzjami a składanymi wcześniej deklaracjami – podkreśla dr Michał Myck.

2006-2011: podatki i ich wpływ na budżet państwa i dochody Polaków

W ramach analiz obciążeń podatkowych w raporcie przedstawiono szczegółowy wpływ reform, które weszły w życie w poszczególnych latach. Największy roczny koszt dla budżetu państwa spowodowały reformy ZUS i PIT wprowadzone w latach 2007, 2009 oraz 2008. Koszty te były głównie związane z obniżkami stóp ubezpieczeniowych (lipiec 2007 i styczeń 2008) i zmianami podatkowymi (2007 i 2009 rok). Z drugiej strony np. zamrożenie progów podatkowych w 2011 roku zwiększyło dochody sektora finansów publicznych o 1,8 mld zł. Polityka zamrażania parametrów systemu podatkowego w latach 2009-2011 w przypadku gospodarstw domowych o niskich dochodach zniwelowała korzyści płynące z obniżenia podstawowej stawki podatkowej z 19% na 18% w styczniu 2009 roku.
Razem reformy wprowadzone w latach 2006-2011 obniżyły roczne wpływy do sektora finansów publicznych o około 43,2 mld zł. Uwzględniając to, że w przypadku pracowników sektora publicznego zmiany w składkach pracodawcy obniżyły wydatki tego sektora, całkowity efekt dla sektora finansów publicznych to 40,0 mld rocznie w cenach z 2011 roku. Ta wartość stanowi około 2,8% PKB.

W wyniku wprowadzonych reform po 2005 roku o 20% zmalały wpływy do budżetu państwa z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i o około 12% z tytułu PIT i składki NFZ.