Bariery przedsiębiorczości na wsi

Przeczytaj także: Jacy przedsiębiorcy w sektorze MSP?

Autorzy raportu zwracają uwagę, że mimo dobrze przygotowanych dokumentów planistycznych na poziomie UE i krajowym, nadal nie obserwujemy przełomu w tworzeniu pozarolniczych miejsc pracy na obszarach wiejskich. Głównymi przyczynami takiej sytuacji są:

• słabość otoczenia zewnętrznego, które powinno sprzyjać zakładaniu i prowadzeniu małych i średnich przedsiębiorstw, a tak nie jest,
• niski poziom integracji i koordynacji programów wsparcia,
• ich silna sektorowość,
• nastawienie w programach aktywizacji bezrobocia na ilość, nie jakość,
• biurokracja,
• niewystarczające działania, mogące skutecznie uruchomić endogeniczny potencjał mieszkańców wsi,
• promowanie rozwiązań nie zawsze dostosowanych do rzeczywistych potrzeb mieszkańców wsi, szczególnie peryferyjnie położonych w stosunku do dużych miast,

a także szereg innych czynników, które w wielu przypadkach zostały tylko zasygnalizowane. Uzasadnia to konieczność podjęcia dalszych, pogłębionych badań, podejmujących tę problematykę również w ujęciu regionalnym. Potrzebne jest nowe podejście do polityki rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.

Raport EFRWP zawiera analizy przygotowane na podstawie dokumentów rządowych, samorządowych i instytucji europejskich, jak również wnioski z badań jakościowych przeprowadzonych przez EFRWP wśród przedsiębiorców działających na terenach wiejskich.

Uczestnicy badania wśród głównych barier rozwoju wskazali:

• obowiązujące przepisy prawne i ich niedopasowanie do realiów funkcjonowania mikrofirm na wsi,
• niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej i socjalnej,
• utrudniony dostęp do kapitału.

Wybrane problemy obszarów wiejskich w Polsce w świetle rozwoju przedsiębiorczości na tych obszarach

Do zjawisk, które zachodzą na obszarach wiejskich i mają wpływ na rozwój sektora MŚP, można zaliczyć:

1. Zmieniającą się strukturę zatrudnienia i zaludnienia obszarów wiejskich

Na obszarach wiejskich mieszka 39% ludności Polski. Liczba ta przez ostatnie lata utrzymuje się na podobnym poziomie, natomiast zmianie uległ rozkład przestrzenny zaludnienia terenów wiejskich. Wzrasta liczba ludności mieszkającej na terenach podmiejskich, a wyludniają się tereny oddalone od większych miast. Wyludnianie ma najostrzejszy wymiar na terenach Polski wschodniej i centralnej.

Spada udział osób pracujących w rolnictwie z 15,8% w 2007 r. do 13,4% w 2009 roku, choć na tle średniej unijnej (w 2009 r. 5,1% w EU27, a 3,1% w UE15) nadal pozostaje na bardzo wysokim poziomie.

Z blisko 1,6 miliona gospodarstw rolnych w Polsce, tylko co dziesiąte może zostać uznane za konkurencyjne i będące w stanie zapewnić zadowalające dochody rodzinom rolniczym. Coraz mniejsza cześć mieszkańców wsi uzyskuje dochody z pracy na roli. Szacuje się, że nie więcej niż 40% gospodarstw domowych na wsi posiada związki z ziemią. Proces ten uległ znacznemu przyśpieszeniu po akcesji i jednoznacznie wskazuje kierunek zachodzących zmian i rosnącą rolę pozarolniczych miejsc pracy w strukturze zatrudnienia ludności wiejskiej.
Rosnące wykształcenie ludności wiejskiej (udział mieszkańców wsi posiadających wykształcenie wyższe w ciągu 20 lat wzrósł z 1,8% do 7,5%) nie przekłada się na spadek bezrobocia na wsi. Młodzi, wykształceni Polacy nie znajdują na wsi ofert pracy odpowiadających ich aspiracjom i możliwościom. Wieś nadal jest postrzegana jako miejsce ograniczające szanse życiowe. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na wsi wyniosła w 2009 r. 743 tys. - czyli 43,3% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy. Większość bezrobotnych stanowią osoby w wieku do 34 lat (ich udział w liczbie bezrobotnych wyniósł na wsi 63,7%) i związane z rolnictwem (udział bezrobotnych w wieku do 34 lat związanych z rolnictwem wyniósł aż 83,1%). Ponadto, szacuje się, że poziom ukrytego bezrobocia na wsi może wynosić nawet ok. 900 tys. osób.