Bariery przedsiębiorczości na wsi

Przeczytaj także: Jacy przedsiębiorcy w sektorze MSP?

2. Rozbieżności w oczekiwaniach rolników i pozostałych mieszkańców obszarów wiejskich

Oczekiwania rolników prowadzących konkurencyjne gospodarstwa są odmienne od pozostałej aktywnej zawodowo ludności wiejskiej i koncentrują się przede wszystkim na instrumentarium wspierającym konkurencyjność i dochody z rolnictwa. Natomiast pozostali rolnicy i mieszkańcy wsi oczekują przede wszystkim wsparcia sprzyjającego poprawie warunków życia na wsi, w tym wsparcia procesów tworzenia nowych miejsc pracy.

Dodatkowo, w ramach UE funkcjonują dwa odrębne systemy wsparcia realizowane w ramach polityki spójności i wspólnej polityki rolnej (II filar WPR), które są ze sobą słabo skoordynowane na poziomie Wspólnoty i krajowym. Braki te wpływają na niską skuteczność prowadzonych działań w obszarze rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich.

W 2008 r. na obszarach wiejskich było zarejestrowanych 928,5 tys. podmiotów gospodarczych, co stanowiło ponad 24 proc. wszystkich podmiotów zarejestrowanych w REGON. Wskaźnik przedsiębiorczości (mierzony liczbą podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców) był w 2008 roku dwukrotnie niższy na obszarach wiejskich niż w miastach, i wyniósł 62,5 (w mieście 121,5).

3. Model polaryzacyjno-dyfuzyjny rozwoju kraju nie jest korzystny dla rozwoju obszarów wiejskich

Promowany przez rząd model polaryzacyjno–dyfuzyjny rozwoju kraju kieruje główne wsparcie na ośrodki miejskie. Zamiast zwiększenia spójności i zrównoważonego rozwoju kraju, zwiększeniu ulegnie polaryzacja i dwubiegunowość rozwoju, a tym samym problemy rozwojowe obszarów wiejskich oddalonych od miast mogą się jeszcze bardziej pogłębić.

Strategia wsparcia MŚP w dokumentach a efektywność działania

Przeprowadzona analiza dokumentów planistycznych pozwala stwierdzić, że obecnie Polska nieźle radzi sobie w sferze budowy dokumentów strategicznych: trafne diagnozowanie problemów, właściwe definiowanie celów i kierunków interwencji oraz kreowania niezbędnych instrumentów wsparcia. Analiza ta potwierdziła także spójność głównych celów w przypadku większości wybranych do analizy strategii krajowych i proponowanych kierunków interwencji. O wiele słabiej wygląda rzeczywiste wdrożenie działań nakierowanych na przedsiębiorczość i tworzenie pozarolniczych miejsc pracy.

Trudności w pozyskiwaniu środków na nowe miejsca pracy z programów rolnych i rozwoju obszarów wiejskich

Analiza oraz doświadczenia programów pomocy unijnej (np. efekty wdrażania Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora rolnego i rozwój obszarów wiejskich w latach 2004-2006, czy Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2007-2013) pokazują, że pomimo skierowania dużych środków finansowych na dywersyfikację dochodów w kierunku działalności nierolniczej, czy na tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw na wsi, poziom ich wykorzystania pozostał daleki od oczekiwań. W SPO Restrukturyzacja … budżet działania ukierunkowanego na dywersyfikację dochodów rolniczych musiał zostać zredukowany aż o ponad 60%. Na 7 tys. złożonych wniosków, zaledwie 2 tys. zostało rozpatrzonych pozytywnie.

Według danych MRiRW na koniec września 2011 r. w PROW 2007-2013 w działaniu dotyczącym różnicowania dochodów rolników, 34% złożonych wniosków zostało odrzuconych, a w działaniu poświęconym wsparciu tworzenia i funkcjonowania mikroprzedsiębiorczości wiejskiej liczba odrzuconych wniosków stanowiła 45%. W PROW 2007-2013, pomimo przeznaczenia do dyspozycji mieszkańców wsi ponad 4 mld złotych na rozwój różnych form przedsiębiorczości (co stanowi niecałe 8% programu), poziom wykorzystania środków w czwartym roku wdrażania programu jest stosunkowo niski, a liczba odrzuconych wniosków wysoka. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy są prawdopodobnie skomplikowane i trudne do zrozumienia dla potencjalnych beneficjentów zasady wyboru projektów i kryteria dostępu do wsparcia. Są to bariery trudne do pokonania szczególnie dla tych, którzy po raz pierwszy aplikują o wsparcie lub borykają się z trudnościami zgromadzenia środków na współfinansowanie inwestycji.

W tym kontekście zastanawia stosunkowo skuteczne sięganie po środki z programów finansowanych z funduszy strukturalnych UE.