Sytuacja gospodarcza w Europie Śr. i Wsch. I 2012

Przeczytaj także: Prognozy dla gospodarki i firm na rok 2012

Zróżnicowane tempo wzrostu gospodarczego

Ożywienie gospodarcze w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, które rozpoczęło się w 2010 r., było kontynuowane, a nawet przyspieszyło, w pierwszej połowie 2011 r. Roczna dynamika PKB w pierwszych trzech kwartałach 2011 r. wyniosła 3,3% wobec 2,2% w całym 2010 r. Roczna dynamika PKB w regionie w każdym z trzech kwartałów br. utrzymywała się na zbliżonym poziomie, jednak zmieniała się jego struktura. Od początku 2011 r. obserwowano zahamowanie cyklu odbudowy zapasów, a słabnący import wpłynął na rosnącą rolę eksportu netto.
Sytuacja w poszczególnych krajach regionu była jednak zróżnicowana. Można powiedzieć, że region Europy Środkowej i Wschodniej to region dwóch prędkości. Z jednej strony tempo wzrostu w Polsce i krajach bałtyckich w okresie I-III kw. 2011 r. przekraczało 4% r/r (w przypadku Estonii sięgało ono blisko 9%), na Słowacji było nieco niższe i wyniosło 3,5% r/r. Z kolei w pozostałych krajach dynamika PKB w tym okresie była już zdecydowanie niższa i nie przekraczała 2% r/r. Jednocześnie na Litwie, Łotwie, czy w Rumunii można było zauważyć rosnącą dynamikę PKB w każdym z kolejnych kwartałów 2011 r., podczas gdy w pozostałych krajach regionu stopniowo się ona obniżała, co było widoczne zwłaszcza w Słowenii (jako jedyny kraj w regionie odnotowała spadek PKB w ujęciu rocznym w III kw. 2011 r.), Czechach, na Słowacji i Węgrzech.
Popyt zewnętrzny pobudzał eksport

Wspólnym czynnikiem dynamizującym ożywienie po okresie kryzysu w krajach EŚW był szybko rosnący eksport. Co prawda jego wzrost spowolnił w 2011 r., jednak i tak był on najszybciej rosnącą kategorią rachunków narodowych. W trzech pierwszych kwartałach 2011 r. eksport wzrósł o prawie 11% w ujęciu rocznym (wobec 14% w 2010 r.). Wysokie tempo wzrostu eksportu było obserwowane we wszystkich krajach regionu, a z wyjątkiem Polski i Słowenii rósł on w tempie dwucyfrowym. Dynamiczny wzrost eksportu wynikał z silnego popytu zewnętrznego. Dotyczyło to zwłaszcza Niemiec, głównego partnera handlowego krajów EŚW oraz szybko rozwijających się rynków wschodzących, przede wszystkim azjatyckich. Jednocześnie, z wyjątkiem krajów bałtyckich, zaobserwowano obniżenie dynamiki importu z 12,5% w 2010 r. do 8% w trzech pierwszych kwartałach 2011 r., co skutkowało zwiększającym się wkładem salda wymiany handlowej z zagranicą do tempa wzrostu gospodarczego w regionie EŚW.

Podział regionu z uwagi na tempo wzrostu konsumpcji …

Zróżnicowanie tempa wzrostu PKB wynikało przede wszystkim z dysproporcji w dynamice popytu krajowego. W Polsce dynamika konsumpcji prywatnej od początku 2010 r. była relatywnie wysoka, a w trzech pierwszych kwartałach 2011 r. przekraczała 3% r/r. W tym samym okresie 2011 r. można było również zauważyć wyraźny wzrost spożycia indywidualnego w krajach bałtyckich. Konsumpcja prywatna wzrastała tam w tempie przekraczającym 3% r/r (do 6% na Litwie), co było wynikiem wzrostu dochodów gospodarstw domowych (poprawa sytuacji na rynku pracy, wzrost transferów zagranicznych), a także ograniczenia skali zacieśnienia polityki fiskalnej w tych krajach. W pozostałych krajach regionu konsumpcja gospodarstw domowych w trzech pierwszych kwartałach 2011 r. zmniejszyła się w porównaniu z analogicznym okresem 2010 r. W krajach tych, w przeciwieństwie do krajów bałtyckich, na rynku pracy nadal panowała stagnacja, a dodatkowo nasilały się działania konsolidacji finansów publicznych. Jednocześnie w całym regionie EŚW w 2011 r. nadal obserwowano bardzo niską aktywność na rynku kredytów, zwłaszcza kredytów konsumpcyjnych, co było dodatkowym czynnikiem odpowiadającym za niski poziom wydatków gospodarstw domowych.