Sytuacja gospodarcza w Europie Śr. i Wsch. I 2012

Przeczytaj także: Prognozy dla gospodarki i firm na rok 2012

Niezmiennie wysoki poziom długu zagranicznego

Pomimo znacznego spadku napływu kredytów zagranicznych do krajów EŚW w ostatnich dwóch latach, nadal posiadają one wysokie zobowiązania wobec zagranicznych wierzycieli. W I połowie 2011 r., podobnie jak w 2010 r., dług zagraniczny liczony jako odsetek bieżącego PKB nie tylko nie zmniejszył się, ale wręcz powoli się powiększał w wyniku zmian w strukturze napływu kapitału zagranicznego (mniejszy napływ inwestycji bezpośrednich, wzrost zainteresowania instrumentami dłużnymi, zwłaszcza obligacjami Skarbu Państwa). W II kw. 2011 r. dług zagraniczny wyniósł przeciętnie 78% PKB wobec 77% w IV kw. 2010 r. i 75% w IV kw. 2009 r. Relacja długu zagranicznego do PKB wyraźnie zmniejszyła się jedynie w Bułgarii, Estonii i na Łotwie.

Jednocześnie w I połowie 2011 r. tempo wzrostu długu przewyższało wzrost rezerw, co spowodował, że zmniejszył się współczynnik pokrycia długu rezerwami. Dotyczyło to zarówno krajów o stałym, jak i płynnym kursie walutowym. Średnio dla regionu (wyłączając kraje będące członkami strefy euro) wyniósł on w II kw. 2011 r. 27,5% wobec 28% na koniec 2010 r.

Kryzys zadłużeniowy w strefie euro i zawirowania polityczno-gospodarcze na Węgrzech wpłynęły na deprecjację walut regionu…

Wzrost napięć na rynkach finansowych związanych z zaognianiem się kryzysu zadłużeniowego w krajach pery-feryjnych strefy euro bardzo mocno wpłynął na kursy walut krajów regionu. Od połowy 2011 r. można było zauważyć szybkie osłabianie się węgierskiego forinta i polskiego złotego, nie tylko wobec amerykańskiego dolara, ale również wobec euro. W lipcu, sierpniu i wrześniu 2011 r. kurs czeskiej korony wobec euro był relatywnie stabilny, co wskazywało, że Czechy mogły stać się „bezpieczną przystanią” Europy Środowej i Wschodniej. W kolejnych dwóch miesiącach 2011 r., wraz z pojawianiem się informacji o możliwym bankructwie nie tylko Grecji, ale również Włoch, a także coraz bardziej pogarszających się perspektywach wzrostu gospodarczego w Czechach, kurs korony również zaczął się szybko deprecjonować. W okresie maj 2011-styczeń 2012 kurs EUR/CZK osłabił się o 7,2%. Znacznie silniej w tym okresie zdeprecjonował się złoty (13% wobec EUR), czy forint (prawie 19% wobec EUR). Okres silnej deprecjacji obu walut miał miejsce na przełomie lat 2011-2012, do czego doprowadziły zawirowania w gospodarce węgierskiej. Ustawa ograniczająca niezależność banku centralnego, nieudane negocjacje w sprawie pomocy finansowanej ze strony UE i MFW czy obniżenie ratingu węgierskiego długu do poziomu „śmieciowego” przez wszystkie trzy główne agencje ratingowe doprowadziły do wzrostu awersji inwestorów do regionu, na czym ucierpiał nie tylko kurs forinta, ale również innych walut, zwłaszcza złotego. Stosunkowo stabilniejszy był kurs rumuńskiego leja, który od maja 2011 r. do stycznia 2012 r. osłabł wobec euro o 7%. Wynikało to nie tyle z dobrej sytuacji rumuńskiej gospodarki (w I połowie 2011 r. rumuńskie PKB rosło najwolniej w regionie), co z niewielkiego rozmiaru i małej płynności tamtejszych rynków finansowych.

… oraz na destabilizację na rynkach aktywów finansowych

Wzrost awersji do ryzyka i odwrót inwestorów od krajów EŚW można było również zauważyć na rynkach obligacji i akcji. Spadek zainteresowania inwestorów zagranicznych inwestycjami w obligacje skarbowe krajów EŚW, podobnie jak w 2008 r., najsilniej dotknął zmagające się z poważnymi problemami wewnętrznymi Węgry oraz Słowenię, jednak wzrost rentowności widoczny był również w innych krajach regionu. Od października 2011 r. do stycznia 2012 r. największy wzrost rentowności można było zauważyć w przypadku obligacji słoweńskich (wzrost o 300 pb.), węgierskich (wzrost o 200 pb., do poziomu ponad 10% w I połowie stycznia 2012 r. w przypadku obligacji 10-letnich), a także czeskich (70 pb.), łotewskich (60 pb.) i litewskich (30 pb.). W pozostałych krajach rentowności były w tym okresie stosunkowo stabilne.

Już wcześniej można było zaobserwować wyraźne spadki indeksów na rynkach akcji w krajach EŚW. Od początku maja do końca 2011 r. ich wartości spadły średnio o ok. 25%. Największe spadki indeksów były obserwowane na Węgrzech, gdzie BUX w tym okresie zmniejszył się o ponad 30%.