Narodowy Spis Powszechny 2011 - wyniki

Przeczytaj także: Narodowy Spis Powszechny 2011 - wyniki wstępne

Porównanie wyników spisów przeprowadzonych w latach 2002 i 2011 wskazuje na duże zmiany. Jako pozytywny należy odczytać wzrost liczby pracujących oraz wskaźnika zatrudnienia (z wyjątkiem wskaźnika zatrudnienia na wsi) przy jednoczesnym wyraźnym obniżeniu liczby bezrobotnych oraz stopy bezrobocia, i to niezależnie od płci i miejsca zamieszkania. W tym samym okresie nastąpiło jednak równoczesne zmniejszenie się całej populacji aktywnych zawodowo. Oznacza to, że nie wszyscy bezrobotni znaleźli zatrudnienie, część z nich zasiliła prawdopodobnie grono biernych zawodowo. Ostateczna diagnoza musi być jednak poprzedzona szczegółową analizą zbiorowości biernych zawodowo, jest to bowiem bardzo zróżnicowana kategoria ludności. Należą do niej zarówno osoby młode, które jeszcze nie weszły na rynek pracy lub na chwilę się zdezaktywizowały (uczniowie, studenci, osoby mające przerwę w życiu zawodowym ze względu na obowiązki macierzyńskie/rodzinne), a także osoby, które definitywnie zakończyły już swoją karierę zawodową lub z różnych względów nigdy nie były aktywne zawodowo (np. niektóre kategorie osób niepełnosprawnych). Duże znaczenie mają tutaj także m.in. zachodzące naturalne procesy demograficzne (w tym starzenie się ludności), obserwowane w ostatnim okresie przemieszczenia terytorialne między miastem a wsią, jak i sama restrukturyzacja polskiego rolnictwa po wejściu do Unii Europejskiej (korzystanie z takich rozwiązań, jak np. renty strukturalne). Skutkiem tych różnych procesów jest m.in. zaobserwowane wyraźnie zwiększenie się liczby biernych zawodowo na wsi, a także odwrócenie proporcji niektórych wskaźników rynku pracy wyznaczanych dla miast i wsi: w 2011 r. zanotowano wyższy współczynnik aktywności zawodowej i wskaźnik zatrudnienia oraz jednocześnie niższą stopę bezrobocia dla mieszkańców miast, podczas gdy w 2002 r. sytuacja ta była odwrotna.

Należy tu zaznaczyć, że wnioskowanie na podstawie prezentowanych danych powinno w każdym przypadku uwzględniać występujące w kolejnych spisach różnice metodyczne w zaliczaniu wybranych zbiorowości do rozważanych kategorii ludności oraz nieco odmienną metodę pozyskiwania danych, co nie pozwala na pełną porównywalność wyników. W przypadku zmiennych dotyczących rynku pracy, ze względu na sezonowość, istotnym czynnikiem jest termin wyznaczonego tzw. momentu krytycznego spisu. W przypadku poprzedniego spisu ludności i mieszkań aktywność ekonomiczna ludności badana była w tygodniu poprzedzającym 20 maja 2002 r., natomiast w ostatnim spisie ludności badana była sytuacja w tygodniu poprzedzającym 31 marca 2011 r. Ponadto w badaniu w 2002 r., ze względu na realizację spisu ludności jednocześnie z powszechnym spisem rolnym, do pracujących nie zaliczano części osób, które pracowały w gospodarstwach rolnych prowadzących działalność wyłącznie na własne potrzeby, a w gospodarstwach do 1 ha powierzchni użytków rolnych – także pracujących głównie na własne potrzeby.
Z uwagi na potencjalne wykorzystanie istniejących zasobów pracy przy wspomnianej wcześniej zróżnicowanej zbiorowości biernych zawodowo (zarówno osoby młode, które z pewnością uaktywnią się na rynku pracy, jak i osoby starsze, które w dużej części już nie wrócą do pracy) istotna jest odrębna analiza poświęcona sytuacji na rynku pracy osób w wieku produkcyjnym, co w polskich warunkach prawnych oznacza dla mężczyzn wiek 18-64 lata, a dla kobiet: 18-59 lat. Już samo ograniczenie populacji ze względu na wiek zmniejsza, co oczywiste, liczebność poszczególnych kategorii na rynku pracy (w tym o połowę biernych zawodowo), ale także – ich proporcje względem siebie. Ponad 2/3 zbiorowości osób w wieku produkcyjnym pracuje lub aktywnie poszukuje pracy i jest gotowych do jej podjęcia (współczynnik aktywności zawodowej osób w wieku produkcyjnym wg NSP-2011 wyniósł – 69,1%, podczas gdy liczony dla zbiorowości 15 lat i więcej – 52,5%). W przypadku zbiorowości osób w wieku produkcyjnym zdecydowanie większy jest udział osób pracujących niż w przypadku całej populacji w wieku 15 lat i więcej (wskaźnik zatrudnienia – 60,0% wobec 45,7%). Stopa bezrobocia w populacji osób w wieku produkcyjnym także jest nieco wyższa i wynosi 13,1% (wobec 12,9%).