Polacy a dziedzictwo kulturowe

Przeczytaj także: Wydatki na kulturę w Polsce w 2010 r.

Pod koniec 2011 r. po raz pierwszy w Polsce, na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa, przeprowadzono badanie społeczne, którego celem było uzyskanie danych na temat świadomości i wiedzy Polaków z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego Polski, z uwzględnieniem zrozumienia przez społeczeństwo aspektów prawnych dotyczących zachowania zabytków dla przyszłych pokoleń. Badanie zostało wykonane w ramach projektu „Stop Heritage Crime – Legalny i nielegalny obrót dobrami kultury - Platforma badawczo-edukacyjna wymiany doświadczeń w dziedzinie zapobiegania przestępstwom przeciw dziedzictwu kulturowemu”, finansowanego przez Fundusz Wymiany Kulturalnej EEA, który w latach 2010-2011 realizował NID we współpracy z partnerami polskimi i norweskimi.

Projekt badawczy składał się z badań ilościowych przeprowadzonych na próbie ogólnopolskiej (wywiady przez Internet metodą CAWI) oraz badań jakościowych (zogniskowane wywiady grupowe).

Badania jednoznacznie wykazały, że dziedzictwo kulturowe dla Polaków jest niezwykle ważne; aż 89% respondentów uważa, że pełni ono ważną rolę społeczną. Według 62% ankietowanych o wartości zabytku stanowi fakt, iż jest on świadectwem naszej wspólnej historii, a kolejnych 18% wskazuje autentyzm jako jego najistotniejszy element.

- Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Narodowego Instytutu Dziedzictwa jednoznacznie pokazują, jak ważnym czynnikiem z ochroną dziedzictwa narodowego – uważa Bogdan Zdrojewski, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. – Środki z budżetu MKiDN na ten cel systematycznie rosną, rozwijają się też inicjatywy mające na celu zwiększanie dostępu obywateli do dziedzictwa. Doskonałym przykładem są tu działania Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który w swojej nowej strategii kładzie wzmożony nacisk na działania edukacyjne, także z wykorzystaniem najnowszych technologii informatycznych.
Badania pokazują, że społeczeństwo polskie dostrzega nie tylko znaczenie historyczne oraz walory estetyczne, ale także potencjał ekonomiczny jaki tkwi w dziedzictwie, jako istotnym czynniku rozwoju. Zdecydowana większość badanych uważa, że zabytek posiada potencjał ekonomiczny (86% ogółu badanych). Opinię pozytywną wyrażają zarówno mieszkańcy wsi 86%, jak i mieszkańcy średnich (50-100 tys. mieszkańców) i dużych miast – kolejno 85% i 88% ankietowanych. Najczęstsze odpowiedzi podkreślały aspekt turystyczny i możliwość zarobkowania przez lokalne społeczności.

W wypowiedziach zaznaczono także kwestie zarobków pośrednich związanych z dziedzictwem, czyli rozwój usług. Badani naturalnie zdają sobie sprawę z niezbędnych wysokich nakładów finansowych w dziedzictwo, jednak są przekonani, że są to inwestycje długoterminowe i w dalszej perspektywie przyniosą zyski. Na pytanie, czy warto inwestować publiczne pieniądze w ochronę zabytków, aż 82% respondentów odpowiedziała: TAK. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż poparcie dla inwestycji w dziedzictwo kulturowe jest bardzo duże bez względu na wiek, wykształcenie czy też miejsce zamieszkania ankietowanych.

Aż 86% wśród najmłodszych grup wiekowych (18-24 lata) jest tego zdania, ankietowani z grupy wiekowej powyżej 65 lat – udzielili 78% odpowiedzi twierdzących. Wśród mieszkańców dużych i średnich miast odsetek ten wzrasta do 90%, zaś wśród osób z wykształceniem wyższym aż 94% widzi konieczność inwestycji publicznych w zabytki. Przedstawione wyniki obrazują skalę poparcia społecznego dla inwestycji, zwłaszcza przemyślanych rewitalizacji, które nie zagrażają podstawowym, historycznym walorom tych obiektów. Polacy zdają sobie sprawę, że zrewitalizowane zabytki znacząco podnoszą atrakcyjność okolicy, podnoszą standard życia, dają powody do dumy społeczności z lokalnego dziedzictwa i podwyższają stopień dbałości mieszkańców o swoją okolicę.