Rozwój demograficzny Polski 2012

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2011

Małżeństwa

Szacuje się, że w 2012 r. zawarto ok. 204 tys. nowych związków małżeńskich, tj. o blisko 3 tys. mniej niż rok wcześniej. Liczba nowo zawieranych małżeństw zmniejsza się już czwarty rok z kolei (po wzroście w latach 2005-2008). Niekorzystna tendencja w zakresie liczby nowo zawieranych małżeństw będzie mieć zapewne wpływ na zmniejszenie liczby urodzeń w kolejnych latach. Współczynnik małżeństw wyniósł ok. 5,3‰ – podobnie jak przed rokiem. Częstość zawierania małżeństw w miastach i na wsi jest podobna.
Niezmiennie wśród nowozawartych związków ok. 84% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami (na wsi jest ich ok. 90%). Małżeństwa wyznaniowe, tj. zawarte w kościołach i jednocześnie zarejestrowane w urzędach stanu cywilnego, stanowiły w 2011 r. ok. 65% zawieranych prawnie związków (na wsi stanowią ¾ wszystkich związków).
Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zdecydowanie podwyższył się wiek nowożeńców (patrz wykres 6). Na początku lat 90-tych ponad połowa mężczyzn zawierających małżeństwo nie osiągała wieku 25 lat, w 2011 roku – już tylko niespełna 1/5 (w 2000 r. – było ich jeszcze ok. 42%). Wśród kobiet udział ten zmniejszył się z 73% w 1990 r. do 62% w 2000 r., a obecnie wynosi 37%.

Najczęściej mężczyźni żenią się „przed trzydziestką”; w 2011 r. średni wiek (mediana) zawierania małżeństwa wynosił 28 lat, tj. o ponad 3 lata więcej niż na początku lat 90-tych (w 2000 r. mieli średnio po niespełna 26 lat). Panny młode też są starsze, w 2011 roku miały - średnio - 26 lat, wobec niepełna 23 lat na początku lat 90-tych i prawie 24 - w 2000 roku. Nastąpiło przesunięcie grupy wieku najczęstszego zawierania małżeństwa z 20-24 do 25-29 lat; jej udział (mężczyźni i kobiety razem) wynosi obecnie 42% (w 1990 r. – ok. 20%, a w 2000 r. – 28%). Nowożeńcy w miastach są o ok. 1,5 roku starsi od mieszkających na wsi.

Zmianie ulega także struktura poziomu wykształcenia nowożeńców – w 2011 r. ponad 45% panien młodych legitymowało się wykształceniem wyższym – (w 1990 r. – udział ten wynosił tylko 4%, natomiast w 2000 r. – już 15%), średnim - ok. 38% - podobnie jak w 1990 r. (w 2000 r. – 46%). Największe zmiany dotyczą wykształcenia zasadniczego zawodowego, które obecnie stanowi ok. 9% wobec 35%w 1990 r. i 25% w 2000 r. Mężczyźni także są lepiej wykształceni; w 2011 r. – ponad 40% spośród nowożeńców legitymowało się wykształceniem średnim (w 1990 r. – 28%, w 2000 r. – 35%), studia wyższe ukończyło ponad 32% (wobec 5% na początku lat 90-tych oraz 13% w 2000 r.), a udział zasadniczego zawodowego zmniejszył się do 19% - o ponad połowę w stosunku do 2000 r. (w 1990 r. ponad 50% kawalerów skończyło co najwyżej szkołę zawodową).

Przedstawione zmiany stanowią kolejny przykład przeobrażeń zachodzących w zachowaniach ludzi młodych, którzy planując przyszłość najpierw inwestują w siebie – w edukację, w pracę, a potem w rodzinę.

W końcu 2011 r. w Polsce istniało ponad 9109 tys. małżeństw. Od 2008 r. ich liczba wzrasta, tj. każdego roku liczba nowozawartych małżeństw jest wyższa od liczby małżeństw rozwiązanych - poprzez śmierć lub przez rozwód (patrz wykres 7).

Rozwody i separacje

Szacuje się, że w 2012 r. rozwiodło się ponad 61 tys. par małżeńskich – o ponad 3 tys. mniej niż rok wcześniej, współczynnik zmniejszył się nieznacznie (o 0,1 pkt.) i wyniósł 1,6‰.

W latach 1995-2002 orzekano ok. 40-45 tys. rozwodów rocznie, po czym w 2006 r. nastąpił gwałtowny wzrost ich liczby do 72 tys. W ostatnich latach orzekanych jest ok. 60 tys. rozwodów rocznie (patrz wykres 8). W 2011 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 72 zostało rozwiązanych orzeczeniem sądu, podczas gdy na początku lat 90-tych niespełna 50. W miastach intensywność rozwodów jest ponad 2-krotnie wyższa niż na wsi i wynosi odpowiednio: 92 i 41 na 10 tys. istniejących małżeństw.

Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą średnio ok. 14 lat - staż małżeński nieznacznie się wydłuża; z roku na rok są też trochę starsi. Statystyczny rozwiedziony mężczyzna miał w 2011 r. średnio 40-41 lat, legitymował się wykształceniem zasadniczym zawodowym (38%) lub średnim (31%), rozwiedzeni z wykształceniem wyższym stanowili ok. 17%. Kobiety były o ponad 2 lata młodsze i najczęściej posiadały wykształcenie średnie - 38%, wyższe - 26% lub zasadnicze zawodowe - 24%.