Działalność UOKiK w 2004 r.

Przeczytaj także: UOKiK: 558 mln zł kary dla firm w 2009

UOKiK prowadził w ubiegłym roku 264 postępowania zakończone wydaniem 154 decyzji stwierdzających naruszenie zbiorowych interesów konsumentów. Do najważniejszych należały z pewnością sprawy odnoszące się do działań Telekomunikacji Polskiej SA. Pierwsze z nich dotyczyło dialerów – programów, które instalują się w komputerze podczas przeglądania niektórych stron internetowych. W drugiej decyzji Urząd uznał za niedopuszczalne nieprawidłowości, jakich dopuściła się TP SA przy uruchamianiu nowego systemu zarządzania relacjami z abonentami (którego podstawę stanowi tzw. „Błękitna Linia”). Spółka nie odwołała się do sądu, mimo to do UOKiK nadal napływały skargi na funkcjonowanie systemu. Stały się one podstawą do wszczęcia postępowania sprawdzającego wykonanie decyzji Urzędu przez operatora. W jego wyniku w 2005 roku na TP SA nałożono kary w łącznej wysokości ponad 4,2 miliona złotych.

W 2004 roku Prezes Urzędu korzystał również z przysługującego mu prawa do ustalenia, czy wzorce umowne nie naruszają praw konsumentów jako słabszej strony kontraktu. W przypadku wielu rodzajów usług konsument nie ma bowiem możliwości negocjowania treści umowy – jego rola sprowadza się do jej zaakceptowania bądź odrzucenia. Stąd też bierze się niebezpieczeństwo narzucenia mu postanowień, które nie zawsze są korzystne. W ubiegłym roku Urząd przeprowadził ogólnopolskie kontrole wzorców umownych stosowanych między innymi przez niepaństwowe szkoły wyższe, przedsiębiorców prowadzących sprzedaż za pośrednictwem Internetu, organizatorów turystyki, firmy ubezpieczeniowe, dilerów samochodowych oraz szkoły językowe. Ogółem w wyniku 881 postępowań do sądu skierowano 82 pozwy, w efekcie czego do rejestru niedozwolonych postanowień umownych wpisano 143 klauzule. Należy podkreślić, że w 348 przypadkach przedsiębiorcy dobrowolnie zmienili kwestionowane wzorce.

354 postępowań prowadzonych przez UOKiK w 2004 roku dotyczyło praktyk ograniczających konkurencję. Większość z nich (295 spraw) odnosiła się do nadużywania pozycji dominującej na rynku. Do najważniejszych należy zaliczyć postępowania przeciw PKP Cargo zakończone nałożeniem na spółkę kar w łącznej wysokości 60 mln złotych. Powodem było narzucanie przez spółkę (do której należy około 90 proc. wszystkich przewozów towarowych koleją w Polsce) uciążliwych warunków umownych kontrahentom, bezpodstawne ich różnicowanie oraz tworzenie barier dla powstania i rozwoju konkurencji. Warto wspomnieć również sprawę Stowarzyszenia Autorów ZAiKS, na które nałożono pół miliona złotych kary za wymuszanie na twórcach udzielania wyłącznego upoważnienia do zarządzania prawami do utworów łącznie w zakresie publicznego wykonania, nagrań mechanicznych oraz emisji w radiu i telewizji. Postępowanie antymonopolowe zostało wszczęte na wniosek członków zespołu muzycznego „Brathanki”. W ubiegłym roku Prezes Urzędu uznał również, że nadużywaniem pozycji dominującej jest pobieranie przez organizatorów transportu publicznego w Poznaniu i Warszawie opłat za wydanie nośnika elektronicznych biletów okresowych.

W zakresie niedozwolonych porozumień antykonkurencyjnych Urząd prowadził w 2004 roku 59 spraw. Kilka z nich dotyczyło ustalania przez okręgowe izby lekarsko-weterynaryjne w cennikach wysokości opłat za leczenie zwierząt. Do ich przestrzegania byli zobowiązani wszyscy lekarze weterynarii w danym regionie, co prowadziło do wyrównywania cen i ustalenia ich na wyższym poziomie niż w warunkach normalnej konkurencji. W innej decyzji Prezes UOKiK nałożył na Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych i wydawnictwo Nowa Era kary o łącznej wysokości ponad 100 tys. złotych za zawarcie nielegalnego porozumienia wykluczającego konkurowanie między nimi przez dziesięć lat.

UOKiK prowadził ponadto 559 postępowań wyjaśniających w zakresie praktyk ograniczających konkurencję. Rozpatrzył również 256 spraw dotyczących połączeń i przejęć.

Od dnia wstąpienia do UE wyłączne kompetencje do wydawania zgody na udzielanie pomocy publicznej ma Komisja Europejska. Prezes Urzędu nadal jednak opiniuje programy pomocowe i wsparcie indywidualnych przedsiębiorców przed ich wysłaniem do Brukseli. W roku ubiegłym wydano 540 takich opinii, z tego zdecydowana większość jeszcze przed akcesją. Po 1 maja 2004 roku UOKiK wypowiedział się na temat 79 przypadków wsparcia udzielanego przedsiębiorcom (70 to programy pomocowe). Pracownicy Urzędu odpowiedzieli również na liczne zapytania zarówno beneficjentów, jak i podmiotów udzielających pomocy.

W roku ubiegłym Urząd ponad sto razy podejmował działania na podstawie ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Wszczęte zostały 63 postępowania administracyjne – w zdecydowanej większości przypadków (55) zakończone dobrowolnym podjęciem przez przedsiębiorców kroków zmierzających do usunięcia niebezpieczeństwa stwarzanego przez produkt.

UOKiK opracował w 2004 roku projekty czternastu aktów prawnych – w tym nowelizacji ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz ustawy o Inspekcji Handlowej, a także nowej ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Najważniejsze znaczenie miała jednak nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów kończąca proces dostosowywania polskiego prawa antymonopolowego do nowego europejskiego systemu ochrony konkurencji. Na jej podstawie między innymi wprowadzono możliwość złagodzenia sankcji wobec uczestników nielegalnych porozumień (tzw. program leniency), którzy zdecydują się na współpracę z UOKiK. Znowelizowana ustawa dała również Prezesowi Urzędu kompetencje do wszczynania postępowań antymonopolowych na podstawie prawa unijnego oraz nakładania kar na przedsiębiorców europejskich naruszających te przepisy, o ile ich praktyki będą miały wpływ na handel między państwami członkowskimi. (w chwili obecnej toczą się dwie takie sprawy). Z dniem akcesji UOKiK rozpoczął również funkcjonowanie w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji (ECN), będącej płaszczyzną współpracy KE oraz wszystkich państw członkowskich.

Urząd zgłosił ponadto opinie do niemal trzech i pół tysiąca projektów rządowych – między innymi ustaw o zawodach zaufania publicznego, wielkopowierzchniowych obiektach handlowych oraz partnerstwie publiczno-prywatym, a także ustawy regulującej funkcjonowanie funduszy emerytalnych.