Członkostwo w UE a zróżnicowanie dochodów w Polsce

Przeczytaj także: Polskie gminy z najbogatszymi mieszkańcami

Próby oceny wpływu członkostwa w Unii Europejskiej na zróżnicowanie dochodów w naszym kraju po raz pierwszy podjęła się dr Patrycja Graca-Gelert – adiunkt w Katedrze Ekonomii II w Kolegium Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie – która przyjrzała się dokładnie czterem efektom gospodarczym antycypowanej i faktycznej akcesji do UE oraz wynikającemu z nich oddziaływaniu na nierówności dochodów w Polsce. Należy tutaj zwrócić szczególną uwagę na to, iż analizy dotyczące wpływu funduszy unijnych i emigracji na zróżnicowanie dochodów w jednym z krajów UE – Polsce – są badaniami pionierskimi.

Jak pisze dr Graca-Gelert, nierówności dochodów mogą odnosić się do wielu zjawisk, np. „różnic w poziomie rozwoju gospodarczego między krajami i konwergencji bądź dywergencji dochodu (PKB per capita) albo też do rozpiętości dochodów indywidualnych. Pojęcie to może również dotyczyć płac (dyskryminacji płacowej), nierówności szans czy też sposobności otrzymywania dochodu lub wynagrodzenia”. W badaniu dr Gracy-Gelert poprzez nierówności dochodów należy rozumieć stopień zróżnicowania rozkładu dochodów indywidualnych.

„Od początku lat dziewięćdziesiątych nie brakowało w Polsce opinii krytycznych wobec szybkiej transformacji oraz integracji z Unią Europejską. Głosy te nasiliły się zwłaszcza po rozpoczęciu negocjacji w sprawie członkostwa Polski w UE w 1997 r. Krytycy integracji z UE, oprócz ograniczenia suwerenności i utraty tożsamości narodowej, obawiali się także zwiększenia nierówności dochodów, jako konsekwencji członkostwa w Unii. Obraz wyłaniający się ze wstępnej analizy danych (Eurostat, TransMONEE, GUS; […]) wskazuje jednak na odwrócenie, a przynajmniej zahamowanie tendencji wzrostu zróżnicowania dochodów w Polsce po przystąpieniu do UE" – pisze dr Graca-Gelert, uzasadniając tym samym znaczenie problemu badawczego, jakim jest znalezienie odpowiedzi na pytanie „na ile członkostwo w UE – zarówno antycypowane, jak i faktyczne – wpłynęło na rozpiętości dochodów w Polsce?”. Autorka badań podkreśla, że kwestia jest bardzo istotna poznawczo, „ponieważ dotyczy bezpośrednio wpływu integracji z UE na dobrobyt społeczny poprzez oddziaływanie na nierówności dochodów”.

Autorka pracy zwraca uwagę, że zwiększaniu się wymiany handlowej Polski z zagranicą towarzyszył wzrost premii za kwalifikacje, co miało wpływ na pogłębianie się rozpiętości wynagrodzeń i dochodów w łącznym okresie antycypowanego i faktycznego członkostwa w Unii Europejskiej. "Oznacza to, że związek pomiędzy zwiększeniem się obrotów w handlu zagranicznym a zróżnicowaniem wynagrodzeń w przypadku Polski nie jest zgodny z tradycyjnymi modelami handlu międzynarodowego (model Heckschera-Ohlina, teoremat Stolpera-Samuelsona), zakładając, że zaliczymy Polskę do krajów o bardziej obfitym relatywnym wyposażeniu w pracę lub nisko wykwalifikowaną pracę " – wskazuje dr Graca-Gelert. „Z modeli tych wynika bowiem, że zwiększenie się skali handlu powoduje zmniejszenie się zróżnicowania dochodów w krajach biednych (względnie, o bardziej obfitym relatywnym wyposażeniu w pracę lub nisko wykwalifikowaną pracę) i zwiększenie się nierówności dochodów w krajach bogatych (względnie, o lepszym relatywnym wyposażeniu w kapitał lub wysoko wykwalifikowaną pracę)” – wyjaśnia autorka.