Ocena wniosków w programie Kapitał Ludzki

Przeczytaj także: PO Kapitał Ludzki - ryzyko projektów

Przyjrzyjmy się generatorowi wniosków aplikacyjnych. Jest to narzędzie uniwersalne do wszystkich wniosków aplikacyjnych PO KL i determinuje kształt wniosku. Oczywiście, przygotowując wniosek ponadnarodowy, innowacyjny, w ramach inicjatyw oddolnych lub powyżej 2 mln zł, generator aktywuje lub dezaktywuje pewne pola dostosowując się do wymogów danego wniosku. Wydaje się jednak, iż „funkcje dostosowawcze” generatora mogłoby być bardziej rozbudowane. Weźmy na przykład działanie 9.6.2. W zasadzie 100 proc. wniosków w ramach tego działania dotyczy szkoleń językowych i komputerowych ECDL (lub równoważnych). Skupmy się na projektach językowych i zadajmy sobie pytanie, jakie cechy sprawiają, że jeden projekt językowy jest lepszy od drugiego?

Co o tym decyduje? Obecnie liczy się opis problemów, wskaźników, grupy docelowej, sposobu rekrutacji itd. Jednak projekt może być znakomicie opisany i dobrze oceniony, a potem okazuje się że szkolenia są „słabe”. Dlaczego? Ponieważ 80 proc. wartości szkolenia z punktu widzenia kursanta to trener. Opisy w projekcie nie tworzą jakości. Być może więc szkolenia językowe powinny być oceniane zupełnie inaczej? Jak? Na to pytanie nie ma prostej odpowiedzi. Z pewnością na etapie realizacji należałoby wprowadzić jednolity i obiektywny monitoring zajęć prowadzony przez podmiot zewnętrzny wobec beneficjentów. Tak czy inaczej, obecny sposób wyboru wniosków należałoby zmienić, gdyż nie gwarantuje wyboru tych projektów językowych, które zapewnią wysoką jakość prowadzonych zajęć. Na marginesie dodam tylko, że dobry trener to co najmniej połowa sukcesu również w przypadku innych szkoleń.

Wkład własny jest niezbędny

Podobna sytuacja jest (czy też była) w poddziałaniu 6.2, w ramach którego przyznawano bezzwrotne dotacje na rozpoczęcie działalności gospodarczej. I znowu, wszystkie te projekty były do siebie podobne. Wszystkie musiały spełniać zapisy zawarte w ramowych wytycznych dla działania 6.2, co w konsekwencji powodowało, że znaczna część opisu takich wniosków była odwzorowaniem zapisów z wymienionych wytycznych. Kto lepiej poradził sobie z tym zadaniem (albo trafił na łagodniejszych oceniających), ten dostał dofinansowanie. W konsekwencji zbyt często były lub nadal są realizowane projekty, w których uczestnicy chcą jedynie wziąć dotacje na samochód lub inny sprzęt i po roku zamykają działalność.

Co więc powinno być promowane w tego rodzaju projektach? Być może narażę się na czyjąś krytykę, ale jestem przekonany, że tym kryterium powinien być wkład własny uczestników projektu. Powiedzmy minimum 20 proc. a maksimum 50 proc. Im wyższy wkład założony we wniosku, tym powinien być lepiej oceniany. Dlaczego? Otóż osoba, która zakłada firmę tylko dlatego, że może dostać 100 proc. dotacji plus 6 tys. zł wsparcia pomostowego, może być osobą przypadkową. Metody rekrutacji, badanie biznesplanów itp. zabiegi nie zdadzą egzaminu, gdy na horyzoncie są do wzięcia pieniądze. Każdy może przecież powiedzieć, że jest zdeterminowany, żeby założyć biznes, że marzył o tym od dziecka itd. Później napisanie biznesplanu zleci firmie doradczej i dotację otrzyma. Znam takie przypadki. Inaczej sytuacja przedstawiałaby się, gdyby z każdej faktury można było odzyskać 50-80 proc. jej wartości. Wtedy o taką dotację starałoby się zdecydowanie mniej osób nastawionych na „wyrwanie pieniędzy z Unii” i proporcjonalnie więcej osób starających się o przyjęcie do projektu chciałoby faktycznie prowadzić firmę, rozwijać ją, zatrudniać kolejne osoby. Temat dotacji jest jednak zbyt obszerny więc poprzestanę na tym.

Nowe wytyczne już są

Obecny system oceny wniosków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w wielu przypadkach nie zapewnia wyboru projektów gwarantujących wysoką jakość. W efekcie pieniądze są nader często marnowane, co spotyka się od czasu do czasu z krytyką mediów. Instytucja zarządzająca jest tego świadoma i dlatego od stycznia 2013 r. na zasadzie pilotażu wprowadzone zostały nowe rozwiązania w procesie wyboru wniosków. Znowelizowane wytyczne wprowadzają projekty „modelowe” i projekty „oryginalne”, w których obowiązek opisu wniosku zostanie częściowo przesunięty na instytucję organizującą konkurs (IOK). W przypadku projektów modelowych instytucja taka przygotuje stosowne uzasadnienie potrzeby realizacji określonych zadań (modelowego rozwiązania) na określonym terenie. Natomiast w przypadku projektów oryginalnych, IOK opisze problemy, potrzeby i poda cele. Zadania natomiast opisze projektodawca. Sposób oceny tych projektów będzie uproszczony, ale czy będzie bardziej przejrzysty i mniej uznaniowy? Trudno jednoznacznie ocenić, ponieważ system wyboru takich wniosków wymaga doprecyzowania.

Jak natomiast powinna wyglądać ocena wniosków w przyszłej perspektywie finansowej 2014-2020? Czy proces oceny wniosków zostanie w sposób zasadniczy zmodyfikowany? A może niektóre działania konkursowe powinny zostać zastąpione bonami szkoleniowymi, które można by realizować w komercyjnych instytucjach szkoleniowych? Czy ocena merytoryczna powinna być dwuetapowa? Jeśli tak, to jak powinna wyglądać? Decyzje w tych sprawach zapadną w najbliższych miesiącach. Dobrze byłoby, aby poprzedziła je merytoryczna dyskusja.