-
![Niska innowacja firm mimo ulg podatkowych i nie tylko]( "Niska innowacja firm mimo ulg podatkowych i nie tylko [© NicoElNino - Fotolia.com]")
Niska innowacja firm mimo ulg podatkowych i nie tylko
... połowy kosztów oraz 50 mln euro rocznie wsparcia dla jednego przedsiębiorcy. Dochód z praw własności intelektualnej na specjalnych zasadach Od przyszłego roku przedsiębiorcy będą mogli ... wytworzonych wyników tych prac. IP Box pozwala płacić niższy podatek CIT (5 proc. zamiast 19) przedsiębiorstwom osiągającym przychody z komercjalizacji praw ...
-
![Darowizna nieruchomości nie jest przychodem w PIT]( "Darowizna nieruchomości nie jest przychodem w PIT [© BillionPhotos.com - Fotolia.com]")
Darowizna nieruchomości nie jest przychodem w PIT
... , od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Podstawą obliczenia podatku, o której mowa w ust. 1, jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ...
-
![Polska: wydarzenia tygodnia 2/2019]( "Polska: wydarzenia tygodnia 2/2019 [© RVNW - Fotolia.com]")
Polska: wydarzenia tygodnia 2/2019
... a bogatymi jest w Polsce szczególnie duża w porównaniu z innymi krajami Europy. Dochód rozporządzalny mieszkańców najuboższego z 380 polskich powiatów wyniósł mniej ... podatkowych, w tym m.in. zwolnienie z 19% podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki) oraz możliwość dziedziczenia bez konieczności odprowadzania podatku od spadków i darowizn ...
-
![Znaku towarowego nie wydzierżawisz na ryczałcie ewidencjonowanym]( "Znaku towarowego nie wydzierżawisz na ryczałcie ewidencjonowanym [© Andrey Popov - Fotolia.com]")
Znaku towarowego nie wydzierżawisz na ryczałcie ewidencjonowanym
... podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Przepis art. 14 ust. 2 pkt 11 ww. ustawy ... od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne według stawki 8,5%. Dochód z praw majątkowych podlega opodatkowaniu według skali podatkowej, określonej w art. 27 ust. 1 ...
-
![Europa: wydarzenia tygodnia 8/2019]( "Europa: wydarzenia tygodnia 8/2019 [© RVNW - Fotolia.com]")
Europa: wydarzenia tygodnia 8/2019
... problem ten został rozwiązany. W tej sytuacji KE zaproponowała mechanizm przejściowy, zakładający podatek od niektórych przychodów z działalności cyfrowej, tj. ze sprzedaży ... większość stanowią mężczyźni (68%), osoby z wykształceniem wyższym (44%), osiągające miesięczny dochód netto w wysokości 2 000–2 999 zł (68%) oraz mieszkające w Polsce ...
-
![PIT 2018: Nowości i ciekawostki w podatkowych zeznaniach rocznych]( "PIT 2018: Nowości i ciekawostki w podatkowych zeznaniach rocznych [© Proxima Studio - Fotolia.com]")
PIT 2018: Nowości i ciekawostki w podatkowych zeznaniach rocznych
... brane pod uwagę dzieci pełnoletnie, takie, które się nie uczą lub których dochód roczny przekroczył 3089 złotych. Jeśli dziecko urodzi się w trakcie roku podatkowego, to ... tych działań nie oznacza zwolnienia z podatku. W trakcie roku można nie wpłacać zaliczek na podatek dochodowy, ale po zakończeniu roku z tych przychodów trzeba się już rozliczyć. ...
-
![Wspólne rozliczenie PIT po śmierci małżonka]( "Wspólne rozliczenie PIT po śmierci małżonka [© Leszek Czerwonka - Fotolia.com]")
Wspólne rozliczenie PIT po śmierci małżonka
... emerytalno-rentowe oraz ulg podatkowych, np. darowizn, ulgi rehabilitacyjnej itd.). Podatek jest tutaj natomiast liczony w podwójnej wysokości, ale od ... nieuzyskiwania przez jednego z nich przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany wg skali podatkowej, bądź jego osiągnięcie w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (art ...
-
![Opodatkowanie kryptowalut w 2019 r.: pozorna zmiana, czy realne korzyści?]( "Opodatkowanie kryptowalut w 2019 r.: pozorna zmiana, czy realne korzyści? [© Wit - Fotolia.com]")
Opodatkowanie kryptowalut w 2019 r.: pozorna zmiana, czy realne korzyści?
... przepisami wymiana pomiędzy wirtualnymi walutami nie jest objęta podatkiem dochodowym. Koszty uzyskania przychodu z obrotu kryptowalutami – co odliczy podatnik? Opodatkowaniu podlega dochód podatnika. Dobra wiadomość jest więc taka, że przedsiębiorcy oraz osoby fizyczne uzyskujący przychód z obrotu kryptowalutami mogą uwzględniać w kosztach jego ...
Tematy: osoba fizyczna, zakładanie działalności gospodarczej, działalność gospodarcza, Bitcoin, Ethereum, kryptowaluty, inwestowanie w kryptowaluty, kryptowaluta, sprzedaż kryptowaluty, handel kryptowalutą, waluty wirtualne, inwestowanie w waluty, waluty cyfrowe, rok 2019, podatek PIT, podatek CIT, przychody podatkowe, źródła przychodów podatkowych -
![Gdy spadkodawca nabył prawo do zwolnienia z podatku]( "Gdy spadkodawca nabył prawo do zwolnienia z podatku [© Gajus - Fotolia.com]")
Gdy spadkodawca nabył prawo do zwolnienia z podatku
... organ poinformował, że wskutek braku upływu 5-letniego terminu pomiędzy nabyciem przez spadkobierczynię nieruchomości a jej sprzedażą, uzyskany z tego tytułu dochód będzie podlegał opodatkowaniu 19% podatkiem dochodowym. Interpretacja organu narusza zasady prowadzenia postępowania podatkowego i Konstytucję Spadkobierczyni wniosła skargę do sądu ...
-
![Cofnięcie darowizny i umowa dożywocia w PIT]( "Cofnięcie darowizny i umowa dożywocia w PIT [© blende40 - Fotolia.com]")
Cofnięcie darowizny i umowa dożywocia w PIT
... zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Zgodnie z art. 30e ust. 2 ww. ustawy – podstawą obliczenia podatku, o której mowa w ust. 1, jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie ...
-
![Przekształcenie i sprzedaż prawa własności lokalu mieszkalnego]( "Przekształcenie i sprzedaż prawa własności lokalu mieszkalnego [© eskay lim - Fotolia.com]")
Przekształcenie i sprzedaż prawa własności lokalu mieszkalnego
... osób fizycznych, od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19 % podstawy obliczenia podatku. Podstawą obliczenia podatku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi ...
-
![Potrącenia z wynagrodzenia - umowy cywilnoprawne]( "Potrącenia z wynagrodzenia - umowy cywilnoprawne [© andranik123 - Fotolia.com]")
Potrącenia z wynagrodzenia - umowy cywilnoprawne
... możliwość ochrony swojego zarobku przed egzekucją i praktyka pokazywała, że cały dochód z takiej umowy mógł podlegać zajęciu w przypadku egzekucji komorniczej lub egzekucji w administracji ... 2.250,00 zł, pomniejszona o należne składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Należy jednak pamiętać, że kwota ...
-
![Jak mamy radzić sobie z postępującą automatyzacją przemysłu?]( "Jak mamy radzić sobie z postępującą automatyzacją przemysłu? [© pixabay]")
Jak mamy radzić sobie z postępującą automatyzacją przemysłu?
... wszystkim pracy w odpowiednim czasie. W takim przypadku konieczne może być wprowadzenie takich rozwiązań jak dochód podstawowy. Jest to dość kontrowersyjny pomysł - efektywnie obniża on możliwości przedsiębiorstw. Niemniej to właśnie podatek od robotów, o którym wspomina Blll Gates, może być jednym ze źródeł finansowania wsparcia ...
-
![Polska: wydarzenia tygodnia 44/2019]( "Polska: wydarzenia tygodnia 44/2019 [© RVNW - Fotolia.com]")
Polska: wydarzenia tygodnia 44/2019
... niskich stóp procentowych nieopłacalna stała się forma lokat bankowych. Inflacja oraz tzw. podatek Belki sprawiają bowiem, że drobny zysk z bankowej lokaty okaże się ... podaje jednak dane, które pozwalają porównać, jak wypada rozporządzalny dochód brutto gospodarstwa domowego pomniejszony o wydatki na konsumpcję. Z dostępnych statystyk wynika, że w ...
-
![Cele mieszkaniowe: spłata kredytu za sprzedane mieszkanie]( "Cele mieszkaniowe: spłata kredytu za sprzedane mieszkanie [© ESCALA - Fotolia.com]")
Cele mieszkaniowe: spłata kredytu za sprzedane mieszkanie
... dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)˗c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Zgodnie z treścią art. 30e ust. 2 wskazanej ustawy podstawą obliczenia podatku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art ...
-
![Koszty przy sprzedaży nieruchomości wniesionej aportem]( "Koszty przy sprzedaży nieruchomości wniesionej aportem [© Andrey Popov - Fotolia.com]")
Koszty przy sprzedaży nieruchomości wniesionej aportem
... ) oraz, z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W przypadku ... podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Stosownie do treści art. 14 ust. 2 pkt 1 ww. ...
-
![Data ujęcia przychodu ze sprzedaży towarów]( "Data ujęcia przychodu ze sprzedaży towarów [© apops - Fotolia.com]")
Data ujęcia przychodu ze sprzedaży towarów
... sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko: „(…) Pojęcie przychodu podatkowego, z którego dochód podlega opodatkowaniu, określa art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 ... podatkowego; miesiąca albo kwartału, za który jest ustalana zaliczka na podatek dochodowy), ale również służy prawidłowej realizacji innych obowiązków wynikających z ...
-
![Najem krótkoterminowy - co nas czeka w najbliższym czasie?]( "Najem krótkoterminowy - co nas czeka w najbliższym czasie? [© p!xel 66 - Fotolia.com]")
Najem krótkoterminowy - co nas czeka w najbliższym czasie?
... , co automatycznie narzuca wyższe opodatkowanie. Konsekwencje takiej ignorancji będę mocno rzutować na dochodowość najmu krótkoterminowego, bo raz że wyższy podatek oznacza niższy dochód, dwa niespełnianie wymogów może skutkować zamknięciem biznesu. Wystarczy niezadowolony sąsiad (a tych jest coraz więcej) i „życzliwy donos”… Taka historia spotkała ...
-
![Fiskus umówi się na kontrolę podatkową z dużą firmą]( "Fiskus umówi się na kontrolę podatkową z dużą firmą [© Andrey Popov - Fotolia.com]")
Fiskus umówi się na kontrolę podatkową z dużą firmą
... braku zasadności stosowania ogólnej klauzuli obejścia prawa podatkowego lub wysokości zaliczek na podatek dochodowy. Podatnik, który zdecyduje się podpisać umowę o współdziałanie, może liczyć na obniżenie ( ... o współpracy jest dostępne jedynie dla największych firm, które generują roczny dochód na poziomie 50 mln euro (214 mln zł) lub więcej. Zgodnie ...
-
![Ulga IP BOX: ewidencję księgową trzeba prowadzić na bieżąco]( "Ulga IP BOX: ewidencję księgową trzeba prowadzić na bieżąco [© pressmaster - Fotolia.com]")
Ulga IP BOX: ewidencję księgową trzeba prowadzić na bieżąco
... ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatek od osiągniętego przez podatnika w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej kwalifikowanego ... z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej jest obliczony zgodnie z art. 9 ust. 2 dochód (strata) z pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie, w jakim został osiągnięty: 1. ...
-
![Ulga IP Box wyklucza daninę solidarnościową?]( "Ulga IP Box wyklucza daninę solidarnościową? [© apops - Fotolia.com]")
Ulga IP Box wyklucza daninę solidarnościową?
... intelektualnej, bowiem dochody te nie zostały wymienione w treści art. 30h ww. ustawy.” Mając na uwadze powyższe, najbogatsi podatnicy którzy osiągają dochód z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, tj. np. ze sprzedaży: patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, wzorów leczniczych ...
-
![Odszkodowanie za śmierć bliskiej osoby zwolnione z podatku]( "Odszkodowanie za śmierć bliskiej osoby zwolnione z podatku [© artbeauty - Fotolia.com]")
Odszkodowanie za śmierć bliskiej osoby zwolnione z podatku
... lub organ władzy lokalnej. Jednakże, określenie to nie obejmuje żadnej osoby, która podlega opodatkowaniu w tym Państwie tylko ze względu na dochód jaki osiąga ona ze źródeł położonych w tym Państwie. W myśl art. 21 ust. 1 ww. Konwencji, części dochodu osoby mającej miejsce zamieszkania ...
-
![Po zamknięciu firmy przychód z najmu można opodatkować ryczałtem]( "Po zamknięciu firmy przychód z najmu można opodatkować ryczałtem [© olly - Fotolia.com]")
Po zamknięciu firmy przychód z najmu można opodatkować ryczałtem
... Po otwarciu firmy nieruchomości te wprowadził do firmy i wynajmował w jej ramach, a uzyskany dochód był opodatkowany podatkiem liniowym. W skład wynajmowanych nieruchomości wchodzi dziewięć mieszkań, z ... funkcję magazynową. Od najmu lokali niemieszkalnych odprowadzany był i jest podatek VAT. Wnioskodawca ma już 71 lat. Kończy się też proces ...
-
![Wymiana pieca węglowego na gazowy w uldze rehabilitacyjnej]( "Wymiana pieca węglowego na gazowy w uldze rehabilitacyjnej [© Minerva Studio - Fotolia.com]")
Wymiana pieca węglowego na gazowy w uldze rehabilitacyjnej
... r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387 z późn. zm.), podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29-30cb i art. 30da-30f, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 23o, art. 23u, art. 24 ust. 1, 2, 3b-3e, 4-4e, 6 i 21 lub art. 24b ust. 1 i 2, po odliczeniu kwot ...
-
![Sprzedaż nieruchomości: jak określić datę nabycia?]( "Sprzedaż nieruchomości: jak określić datę nabycia? [© Alexander Raths - Fotolia.com]")
Sprzedaż nieruchomości: jak określić datę nabycia?
... nabycie lub wybudowanie tej nieruchomości W takiej sytuacji opodatkowaniu podlega dochód z odpłatnego zbycia rozumiany jako różnice między przychodem ze sprzedaży, który stanowi ... upływem 5 lat. Organy uważały, że ów drugi małżonek musi zapłacić podatek od połowy dochodu, który małżonkowie wspólnie osiągnęli. Z pomocą podatnikom przychodziły ...
-
![Luksusowe nieruchomości jako lokata kapitału z potencjałem]( "Luksusowe nieruchomości jako lokata kapitału z potencjałem [© Photographee.eu - Fotolia.com]")
Luksusowe nieruchomości jako lokata kapitału z potencjałem
... zysk trzeba wziąć w cudzysłów. Od nominalnej stopy procentowej trzeba bowiem jeszcze odjąć podatek Belki. W praktyce oznacza to, że od każdych 100 tys. zł bank po ... na ryzyko kradzieży. Poza tym pieniądze będą bezczynnie leżeć, zamiast pracować i przynosić dochód. Przeciw trzymaniu wszystkich środków na lokatach przemawia też polityka banków. Zaczęły ...
-
![Odszkodowanie za utracone dochody zwolnione z podatku]( "Odszkodowanie za utracone dochody zwolnione z podatku [© benjaminnolte - Fotolia.com]")
Odszkodowanie za utracone dochody zwolnione z podatku
... otrzymane odszkodowanie tytułem utraconego dochodu, należne z tytułu umowy ubezpieczenia OC sprawcy wypadku drogowego, należy wykazać w zeznaniu rocznym i odprowadzić od niego podatek dochodowy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko: „(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od ...
-
![Umowa dożywocia mieszkania otrzymanego w darowiźnie poza podatkiem dochodowym]( "Umowa dożywocia mieszkania otrzymanego w darowiźnie poza podatkiem dochodowym [© BillionPhotos.com - Fotolia.com]")
Umowa dożywocia mieszkania otrzymanego w darowiźnie poza podatkiem dochodowym
... zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku. Zgodnie z art. 30e ust. 2 ww. ustawy, podstawą obliczenia podatku, o której mowa w ust. 1, jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie ...
-
![Najem prywatny nie na znak towarowy]( "Najem prywatny nie na znak towarowy [© Olivier Le Moal - Fotolia.com]")
Najem prywatny nie na znak towarowy
... podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Przepis art. 14 ust. 2 pkt 11 ww. ustawy ... od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne według stawki 8,5%. Dochód z praw majątkowych podlega opodatkowaniu według skali podatkowej, określonej w art. 27 ust. ...
-
![Zwrot wkładu mieszkaniowego z podatkiem dochodowym?]( "Zwrot wkładu mieszkaniowego z podatkiem dochodowym? [© trashthelens - Fotolia.com]")
Zwrot wkładu mieszkaniowego z podatkiem dochodowym?
... treści powyższego wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega dochód, uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie, których mamy do ... , od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego ...
-
![Korekta ceny transferowej w podatku VAT i dochodowym]( "Korekta ceny transferowej w podatku VAT i dochodowym [© WavebreakMediaMicro - Fotolia.com]")
Korekta ceny transferowej w podatku VAT i dochodowym
... organy podatkowe będą skłaniać się do traktowania korekty cen transferowych obniżającej podatek należny jako nieobjętej zakresem podatku VAT. Przykładowo w interpretacji z dnia 7 kwietnia ... są znane faktycznie poniesione koszty lub znany jest uzyskany dochód niezbędny do obliczenia ceny transferowej i konieczne jest skorygowanie ceny transferowej ...
-
![Rok obrotowy spółki komandytowej objętej podatkiem CIT]( "Rok obrotowy spółki komandytowej objętej podatkiem CIT [© Piotr Adamowicz - Fotolia.com]")
Rok obrotowy spółki komandytowej objętej podatkiem CIT
... komandytowe stały się podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. To zatem one, a nie jak dotychczas ich wspólnicy, będą rozliczać dochód i płacić z tego tytułu podatek. Powyższe może jednak zostać odwleczone w czasie o cztery miesiące, tj. do 1 maja 2021 r. Powstały tutaj jednak wątpliwości, czy odraczając ...
Tematy: spółka komandytowo-akcyjna, spółki osobowe, podatek CIT, budżet, podatek od firmy, obciążenia podatkowe, zmiany podatkowe, spółka komandytowa, rok 2021, ustawa o rachunkowości, rok podatkowy spółki, rok obrotowy spółki, sprawozdanie finansowe, składanie sprawozdań finansowych, KRS, obowiązki sprawozdawcze, e-sprawozdanie finansowe -
![Zmniejszenie udziałów w spółce komandytowej w podatku dochodowym]( "Zmniejszenie udziałów w spółce komandytowej w podatku dochodowym [© Radoslaw Maciejewski - Fotolia.com]")
Zmniejszenie udziałów w spółce komandytowej w podatku dochodowym
... udziału w zysku. Przepis ten wyraża zasadę transparentności spółek osobowych, która oznacza że spółka osobowa nie jest podatnikiem podatku dochodowego, dlatego dochód osiągany przez spółkę osobową podlega opodatkowaniu na poziomie każdego wspólnika tej spółki. Zgodnie z tą zasadą – dochody z udziału w spółce komandytowej opodatkowuje ...
-
![Podział majątku likwidowanej spółki jawnej z podatkiem dochodowym]( "Podział majątku likwidowanej spółki jawnej z podatkiem dochodowym [© pressmaster - Fotolia.com]")
Podział majątku likwidowanej spółki jawnej z podatkiem dochodowym
... , to nie ma osobowości prawnej i jej dochody nie stanowią odrębnego przedmiotu opodatkowania. Opodatkowaniu podlegają natomiast dochody poszczególnych wspólników tej spółki. Dochód z udziału w spółce jawnej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jeżeli wspólnikami spółki są osoby fizyczne. Zatem to cywilnoprawny status ...
-
![Kiedy sprzedaż samochodu osobowego w spadku bez podatku?]( "Kiedy sprzedaż samochodu osobowego w spadku bez podatku? [© oneinchpunch - Fotolia.com]")
Kiedy sprzedaż samochodu osobowego w spadku bez podatku?
... zadał pytanie, czy z tytułu takiej sprzedaży samochodu musi zapłacić podatek dochodowy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko: „(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ... z zastrzeżeniem ust. 1a, łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1. W ...
![Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia [© THAM YUAN YUAN z Pixabay]](https://s3.egospodarka.pl/grafika2/hotele/Inwestycji-w-hotele-wciaz-niewiele-choc-widac-oznaki-ozywienia-259664-50x33crop.jpg "Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia [© THAM YUAN YUAN z Pixabay]")
Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia
