-
![4 sposoby na Employer Branding]( "4 sposoby na Employer Branding [© Coloures-pic - Fotolia.com]")
4 sposoby na Employer Branding
... planując działania employer brandingowe dla swojej firmy. 1. Badania to podstawa Rozpoczynając pracę nad budowaniem strategii komunikacyjnej w obszarze employer branding ... ta oferta miała pokrycie w praktyce. Interesująca praca, rozwój kariery, atrakcyjne wynagrodzenie, elastyczny czas pracy to podstawowe obszary, których utrzymanie na odpowiednim ...
-
![22,5 mln zł dziennie idzie z dymem: tyle kosztuje przerwa na papierosa]( "22,5 mln zł dziennie idzie z dymem: tyle kosztuje przerwa na papierosa [© Monet - Fotolia.com]")
22,5 mln zł dziennie idzie z dymem: tyle kosztuje przerwa na papierosa
... pracowników. W takich firmach powstają najczęściej programy nikotynowe wspierające zatrudnionych w prowadzeniu zdrowego stylu życia poprzez rzucenie nałogu. * Podstawa do obliczeń: GUS, średnie miesięczne wynagrodzenie w czerwcu 2015 w wysokości 4039,70 zł, liczba pracujących 5 577 800 dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających minimum 9 osób, przy ...
-
![Święty Mikołaj zarabia 45 zł/h]( "Święty Mikołaj zarabia 45 zł/h [© Alexander Raths - Fotolia.com]")
Święty Mikołaj zarabia 45 zł/h
... średnio 33 zł. To zdecydowanie najbardziej opłacalna postać przedświąteczna. Przeciętne wynagrodzenie dla Śnieżynki to 13,25 zł netto, a dla Elfa 13.00 ... z pracownikiem dokumentu, w którym zostaną określone warunki współpracy. Jest to podstawa stanowiąca gwarancję bezpieczeństwa legalności pracy i wynagrodzenia. Niezależnie od tego czy oferta ...
-
![2016: jakie zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych?]( "2016: jakie zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych? [© M. Schuppich - Fotolia.com]")
2016: jakie zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach społecznych?
... , z której osiągają najniższe wynagrodzenie, a co za tym idzie, odprowadzać niższe składki do ZUS. Od 1 stycznia 2016 r. osoby posiadające kilka tytułów do ubezpieczeń będą musiały obowiązkowo odprowadzać składki emerytalne i rentowe od każdej umowy zlecenia aż do momentu, gdy łączna podstawa z wszystkich tytułów do ...
-
![Co ustawa o cudzoziemcach mówi o wydaleniu pracownika?]( "Co ustawa o cudzoziemcach mówi o wydaleniu pracownika? [© Karen Roach - Fotolia.com]")
Co ustawa o cudzoziemcach mówi o wydaleniu pracownika?
... w zakresie warunków wykonywania pracy, w sytuacji gdy uległy one zmianie (np. zmieniło się wynagrodzenie), trudno mówić jednak w tym przypadku o wykonywaniu pracy bez zarejestrowanego oświadczenia w ogóle. – Warto również ... pracy bez zarejestrowania oświadczenia pracodawcy. Sytuacja taka nie powinna być więc kwalifikowana jako podstawa wydania ...
-
![Praca za granicą. 10 rzeczy, o których warto pamiętać]( "Praca za granicą. 10 rzeczy, o których warto pamiętać [© contrastwerkstatt - Fotolia.com]")
Praca za granicą. 10 rzeczy, o których warto pamiętać
... Ustal przynajmniej pierwsze miejsce, w którym się zatrzymasz. - Adres w Wielkiej Brytanii to podstawa. Jest niejako oznaką rzetelności. Bez niego nie zarejestrujemy swojego numeru ... , które zajmują się szukaniem siły roboczej otrzymują za skuteczny headhunting wynagrodzenie od pracodawcy - mówi Jordan. Paweł doradza: - Przed podjęciem pracy dobrze ...
-
![Płaca minimalna 2017: 100% bez względu na staż pracy]( "Płaca minimalna 2017: 100% bez względu na staż pracy [© piotr_roae - Fotolia.com]")
Płaca minimalna 2017: 100% bez względu na staż pracy
... za nowego pracownika składki na Fundusz Pracy. Nalicza się ją bowiem dopiero wtedy, gdy podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych ubezpieczonego wynosi w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Od nowego roku zatem składkę na FP za pracownika w pierwszym roku pracy ...
-
![Urlop macierzyński i rodzicielski w pigułce]( "Urlop macierzyński i rodzicielski w pigułce [© jolopes - Fotolia.com]")
Urlop macierzyński i rodzicielski w pigułce
... o urlop podstawowy i rodzicielski w pełnym wymiarze zostanie złożony w terminie 21 dni od dnia porodu. Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym kobieta urodziła dziecko. Do ustalenia ...
-
![Przepisy prawne: najważniejsze zmiany XI 2016 r.]( "Przepisy prawne: najważniejsze zmiany XI 2016 r. [© rcx - Fotolia.com]")
Przepisy prawne: najważniejsze zmiany XI 2016 r.
... postępowania podatkowego – ma on znaczenie na przyszłość RAŻĄCO WYSOKIE WYNAGRODZENIE W UMOWIE O PRACĘ – WYROK SĄDU APELACYJNEGO W dniu 19 lipca 2016 r. Sąd Apelacyjny ... o pracę. Sąd Okręgowy w wyniku odwołania zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że podstawa wymiaru składek ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia w spółce wynosi 3.897 zł miesięcznie, ...
-
![RRSO to nie jest koszt pożyczki]( "RRSO to nie jest koszt pożyczki [© grzegorz_pakula - Fotolia.com]")
RRSO to nie jest koszt pożyczki
... też oddać o 10% więcej, ale od kwoty już powiększonej o wcześniej uzyskane wynagrodzenie w wysokości 10% itd. Czytaj także: - Pożyczki: 10 przykazań odpowiedzialnego pożyczkobiorcy - ... głównej mierze wykluczą najkrótsze pożyczki z rynku. Czy rzeczywiście jest do tego podstawa? Jeśli jest ona uzasadniona głównie bardzo wysokim RRSO, to warto dokonać ...
-
![8 priorytetów dla zarządów firm na 2017 rok]( "8 priorytetów dla zarządów firm na 2017 rok [© Robert Kneschke - Fotolia.com]")
8 priorytetów dla zarządów firm na 2017 rok
... , były nakierowane tam, gdzie jest największe ryzyko. Bezpieczeństwo systemów to podstawa przetrwania każdej organizacji – dodaje Kazimierz Klonecki, Partner w Dziale Doradztwa ... finansowych. Polski projekt idzie dalej - wymaga zgody całej rady nadzorczej, a wynagrodzenie ustawia na poziomie 50%. - Taka nadregulacja wpłynęłaby na ograniczenie ...
-
![Przerwa na papierosa, czyli 31 mln zł dziennie]( "Przerwa na papierosa, czyli 31 mln zł dziennie [© amenic181 - Fotolia]")
Przerwa na papierosa, czyli 31 mln zł dziennie
... poprawić jakość obsługi klientów oraz poprawić komfort pracy osób niepalących – komentuje Adam Suchenek, rzecznik prasowy Philip Morris Polska. * Podstawa do obliczeń: GUS, średnie miesięczne wynagrodzenie w czerwcu 2017 w wysokości 4508,08 zł, liczba pracujących 6 001 500 dotyczy przedsiębiorstw zatrudniających minimum 9 osób, przy przerwach ...
-
![Emigracja zarobkowa. O kłopotach, których można uniknąć]( "Emigracja zarobkowa. O kłopotach, których można uniknąć")
Emigracja zarobkowa. O kłopotach, których można uniknąć
... szlak, nie spotkała jej krzywda. Warunki zatrudnienia, zakres obowiązków, wynagrodzenie, współpracownicy, wyżywienie, wynajęcie pokoju lub mieszkania - wszystkie elementy układanki składały się ... .pl. Za granicą nie wszystkim dobrze Pieczołowicie przygotowana podstawa do zarobkowej emigracji, wyeliminowane ryzyko, a warunki zastane na miejscu nie ...
-
![Torba (foliowa) na zakupy 2018 czyli VAT od opłaty recyklingowej]( "Torba (foliowa) na zakupy 2018 czyli VAT od opłaty recyklingowej [© naka - Fotolia.com]")
Torba (foliowa) na zakupy 2018 czyli VAT od opłaty recyklingowej
... swojej wypowiedzi na art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT mówiący, że podstawa opodatkowania obejmuje m.in. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem ... jest jedynie jej inkasentem. Jeżeli do tej pory sprzedawca pobierał już wynagrodzenie za sprzedaż toreb i to chciałby utrzymać na takim samym poziomie, dotychczasowa ich ...
-
![4 wskazówki, jak negocjować termin płatności]( "4 wskazówki, jak negocjować termin płatności [© rogerphoto - Fotolia.com]")
4 wskazówki, jak negocjować termin płatności
... . Szczerość to podstawa Kluczem do owocnych negocjacji jest wskazanie, z jakiego powodu zależy nam na przedłużeniu terminów płatności. Bardzo ważna jest szczerość oraz otwartość na dialog z partnerem biznesowym. Jeżeli przedsiębiorcy zależy na dłuższym terminie płatności, ponieważ wie, że dostanie wynagrodzenie za realizacje innego ...
-
![Ponad 2 mln przedsiębiorców zapłaci wyższe składki ZUS]( "Ponad 2 mln przedsiębiorców zapłaci wyższe składki ZUS [© FotolEdhar - Fotolia.com]")
Ponad 2 mln przedsiębiorców zapłaci wyższe składki ZUS
... na ubezpieczenie zdrowotne stoi wysokie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw (włącznie z wypłatami z zysku) w IV kw. 2017 r. Jak odnotował GUS, wyniosło ono aż 4 739,91 zł. 75% tej wartości – tj. 3 554,93 zł – to minimalna podstawa, od jakiej właściciel firmy musi w 2018 r. co ...
-
![Kredyt mieszkaniowy. Brać czy zbierać wkład własny?]( "Kredyt mieszkaniowy. Brać czy zbierać wkład własny? [© sawitreelyaon - Fotolia.com]")
Kredyt mieszkaniowy. Brać czy zbierać wkład własny?
... dwupokojowego o powierzchni 45 mkw. Podana kwota (1650 zł/m-c) stanowi jedynie wynagrodzenie dla właściciela mieszkania i nie uwzględnia m.in. kosztu mediów oraz kosztów związanych z ... podwyżkę stóp procentowych NBP i stopy WIBOR 3M służącej jako podstawa oprocentowania kredytów mieszkaniowych (oprocentowanie = WIBOR 3M + stała marża). Wyższy ...
-
![4 ważne aspekty employer brandingu]( "4 ważne aspekty employer brandingu [© gustavofrazao - Fotolia.com]")
4 ważne aspekty employer brandingu
... . marketingu w Quercus Sp. z o.o. – „Dla współczesnych pracowników w równym stopniu, co zakres obowiązków i wynagrodzenie, liczy się atmosfera w pracy. Zwracają na to uwagę już podczas ... potrzebują nowych wyzwań, bodźców, bo chcą się uczyć nowych rzeczy. To podstawa do budowania strategii rozwoju pracowników. A skąd się o tym dowiedzieć? Istnieje ...
-
![Monitor Rynku Pracy II kw. 2018 r.]( "Monitor Rynku Pracy II kw. 2018 r. [© BillionPhotos.com - Fotolia.com]")
Monitor Rynku Pracy II kw. 2018 r.
... pracodawcy, albo też świadczyć, iż coraz mniejsze znaczenie ma podstawa świadczenia pracy, a kwestią decydującą są warunki jej wykonywania – tłumaczy Monika ... pracy, w których podstawowym wymogiem jest chęć podjęcia pracy za oferowane wynagrodzenie. Pracodawcy są gotowi partycypować w kosztach przygotowania pracownika do wykonywania zadań zawodowych ...
-
![Impreza integracyjna to coś więcej niż usługa gastronomiczna]( "Impreza integracyjna to coś więcej niż usługa gastronomiczna [© karelpesorna - Fotolia.com]")
Impreza integracyjna to coś więcej niż usługa gastronomiczna
... dotyczących podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz. U. UE L 145, z późn. zm.). Podstawową zasadę odrębności i ... . Powyższe spostrzeżenia pozostają przy tym aktualne także wówczas, gdy wynagrodzenie za poszczególne czynności składające się na jedną usługę jest kalkulowane odrębnie. ...
-
![Wolny 12 listopada: jakie skutki dla pracodawcy i pracownika?]( "Wolny 12 listopada: jakie skutki dla pracodawcy i pracownika? [© bnorbert3 - Fotolia.com]")
Wolny 12 listopada: jakie skutki dla pracodawcy i pracownika?
... wyrównania pracownikom. Różnice mogą być istotne. Załóżmy, że pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę w wysokości 8 000 zł brutto. W związku z rozwiązaniem umowy powinien ... * 280 = 13 440 zł Różnica we wskazanym przykładzie jest niewielka, jednak im większa będzie podstawa do wyliczenia ekwiwalentu i liczba dni, za które trzeba go wypłacić, tym ...
-
![Danina solidarnościowa w 2019 r.]( "Danina solidarnościowa w 2019 r. [© christianchan - Fotolia.com]")
Danina solidarnościowa w 2019 r.
... dla uzyskanych przez podatnika dochodów zagranicznej jednostki kontrolowanej. Podstawa opodatkowania będzie pomniejszona o: kwoty składek określonych w ustawie o ... wynagrodzeń, wynoszących – w przeliczeniu na okres miesiąca – co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Wprowadzeniu takich składek towarzyszyło zawarcie w ustawach o podatku ...
-
![System wynagrodzeń to element strategii]( "System wynagrodzeń to element strategii")
System wynagrodzeń to element strategii
... talentów, inwestowania w pracowników i nagradzania ich. System wynagrodzeń to podstawa Jeśli chcemy strategicznie zarządzać wynagrodzeniami, musimy ustalić odpowiednią siatkę ... ci, którzy mogli skorzystać z dużej liczby szkoleń lub ci, których wynagrodzenie było mocno powiązane z uzyskiwanymi rezultatami. Jak zacząć? - Jeśli do wynagrodzeń chcemy ...
-
![Bony towarowe z nowym opodatkowaniem VAT]( "Bony towarowe z nowym opodatkowaniem VAT [© Andrey Popov - Fotolia.com]")
Bony towarowe z nowym opodatkowaniem VAT
... przeznaczenia, jako podstawę opodatkowania w odniesieniu do tego bonu przyjmuje się: wynagrodzenie zapłacone za ten bon pomniejszone o kwotę podatku VAT związaną z ... są niedostępne. Częściowe wykorzystanie bonu Na analogicznych zasadach jest ustalana podstawa opodatkowania w przypadku częściowej realizacji bonu. Wówczas podstawą opodatkowania będzie ...
-
![W 2020 roku składki ZUS wyższe aż o 10%]( "W 2020 roku składki ZUS wyższe aż o 10% [© olly - Fotolia.com]")
W 2020 roku składki ZUS wyższe aż o 10%
... się one we znaki właścicielom najmniejszych firm. Jak wynika z przewidywań na nadchodzący rok, przeciętne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej ma osiągnąć poziom 5227 zł. 60% tej kwoty to podstawa wymiaru składek dla przedsiębiorców, którzy nie posiadają uprawnień do skorzystania z jakichkolwiek preferencji. Rządowe kalkulacje ...
-
![Użytkowanie wieczyste. Ostatni dzwonek na bonifikatę]( "Użytkowanie wieczyste. Ostatni dzwonek na bonifikatę [© bnorbert3 - Fotolia.com]")
Użytkowanie wieczyste. Ostatni dzwonek na bonifikatę
... wieczystym. W dokumencie powinna znaleźć się informacja o wysokości opłaty przekształceniowej. To wynagrodzenie dla tej jednostki (np. gminy), która dotychczas oddawała nam grunt w użytkowanie ... nie są one sumowane – należy sobie wybrać tę najkorzystniejszą. Terminy to podstawa Okazji do tego, aby zaoszczędzić całkiem pokaźne kwoty jest więc sporo. ...
-
![Podatek od czynności cywilnoprawnych: wartość rynkowa rzeczy]( "Podatek od czynności cywilnoprawnych: wartość rynkowa rzeczy [© fox17 - Fotolia.com]")
Podatek od czynności cywilnoprawnych: wartość rynkowa rzeczy
... okoliczności oraz wytycznych z ustawy w zakresie określania wartości rynkowej. Podstawa opodatkowania Wartość rynkowa czynności cywilnoprawnej powinna zostać ... orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego przez pojęcie „przeciętnej ceny” rozumie się wynagrodzenie, jakie można uzyskać w obrocie wolnorynkowym za podobne rzeczy uwzględniające miejsce ...
-
![Objaśnienia podatkowe MF: wykorzystywanie samochodu osobowego w firmie]( "Objaśnienia podatkowe MF: wykorzystywanie samochodu osobowego w firmie [© pekkic - Fotolia.com]")
Objaśnienia podatkowe MF: wykorzystywanie samochodu osobowego w firmie
... interpretacji tych przepisów przez Ministra Finansów. Jaka jest podstawa i moc prawna wydania objaśnień? Objaśnienia stanowią ogólne wyjaśnienia przepisów prawa podatkowego i ... czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu ...
-
![Transport drogowy: o czym pamiętać, szukając cargo?]( "Transport drogowy: o czym pamiętać, szukając cargo? [© industrieblick - Fotolia.com]")
Transport drogowy: o czym pamiętać, szukając cargo?
... towarów lub przewożony towar. Jednak potocznie określa się tak przede wszystkim wynagrodzenie wypłacane przewoźnikowi za zrealizowane zlecenie. Najczęściej fracht to właśnie należność ... kierowcy oraz kiedy będzie mógł przyjechać na kolejny załadunek. To jest podstawa – zleceniodawcy doceniają profesjonalną obsługę, bo dzięki temu ufają, że ładunek ...
-
![Upadłość czy restrukturyzacja w dobie Covid-19?]( "Upadłość czy restrukturyzacja w dobie Covid-19? [© woyzzeck - Fotolia.com]")
Upadłość czy restrukturyzacja w dobie Covid-19?
... obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeśli tego ... mec. Jadczyszyn-Skitek. Przy uproszczonej restrukturyzacji trzeba m.in. opłacić wynagrodzenie doradcy restrukturyzacyjnego oraz zaspokajać bieżące zobowiązania dłużnika. W ...
Tematy: upadłość, upadłość firmy, ogłoszenie upadłości, wniosek o ogłoszenie upadłości, restrukturyzacja, postępowanie upadłościowe, restrukturyzacja przedsiębiorstwa, postępowanie restrukturyzacyjne, uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, tarcza antykryzysowa, Tarcza Antykryzysowa 4.0, koronawirus, niewypłacalność, niewypłacalność firmy -
![COVID-19 w zakładzie pracy - jakie wyzwania?]( "COVID-19 w zakładzie pracy - jakie wyzwania? [© pixabay.com]")
COVID-19 w zakładzie pracy - jakie wyzwania?
... obejmują uregulowanie następujących kwestii: podstawa prawna poddania pracownika kwarantannie, obowiązek powiadomienia pracodawcy o nałożonej kwarantannie i skutki niewywiązania się pracownika z tego obowiązku, możliwość wykonywania pracy zdalnej przez pracownika poddanego kwarantannie, wynagrodzenie pracownika podczas przebywania na kwarantannie ...
-
![Obowiązek podatkowy w VAT: Protokół odbioru robót budowlanych]( "Obowiązek podatkowy w VAT: Protokół odbioru robót budowlanych [© pixabay.com]")
Obowiązek podatkowy w VAT: Protokół odbioru robót budowlanych
... kwota kontraktu, która z punktu widzenia ustawy powinna zostać potraktowana jako podstawa opodatkowania VAT z tytułu wykonanych usług. Późniejsze skorygowanie tej kwoty w ... usług, które zgodnie z umową zostały wykonane i za które należało się wynagrodzenie. Strony próbowały porozumieniem, poprzez zlecenie dodatkowych czynności, rozciągnąć w czasie ...
-
![Polski Ład skróci terminy rozliczeń podatku dochodowego]( "Polski Ład skróci terminy rozliczeń podatku dochodowego [© whitelook - Fotolia.com]")
Polski Ład skróci terminy rozliczeń podatku dochodowego
... jest ustalany dopiero za dany kwartał. Co na to Polski Ład? Projekt zmian zakłada, że gdy podstawa wymiaru składki zdrowotnej jest w danym miesiącu niższa od minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego, to podstawę ... niski dochód) składkę zdrowotną i tak będzie musiał zapłacić, gdzie jako podstawę jej naliczenia przyjmie wynagrodzenie ...
-
![Polski Ład: różne formy opodatkowania, różna składka zdrowotna]( "Polski Ład: różne formy opodatkowania, różna składka zdrowotna [© apops - Fotolia.com]")
Polski Ład: różne formy opodatkowania, różna składka zdrowotna
... według karty podatkowej. W przypadku ryczałtu podstawą składki zdrowotnej będzie przeciętne wynagrodzenie, ale ostateczna kwota zostanie wyliczona od rocznych przychodów. Progi procentowe ... mieli czas na wyliczenie dochodu, na podstawie którego zostanie ustalona podstawa opodatkowania. Nie zmieniają się natomiast plany dotyczące składek dla ...
-
![Ulga dla pracujących seniorów. Dla kogo i na jakich zasadach PIT-0 (zerowy PIT dla seniora)]( "Ulga dla pracujących seniorów. Dla kogo i na jakich zasadach PIT-0 (zerowy PIT dla seniora) [© picture-factory - fotolia.com]")
Ulga dla pracujących seniorów. Dla kogo i na jakich zasadach PIT-0 (zerowy PIT dla seniora)
... są objęte tą ulgą. Jestem emerytem, pobieram emeryturę oraz uzyskuję wynagrodzenie za felietony do prasy, które przygotowuję na podstawie umowy o dzieło ... następującego po miesiącu, w którym otrzymał Twoje oświadczenie. Wyjaśnienia i podstawa prawna [1] Emerytury lub renty rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu ...
Tematy: emeryt, PIT zerowy, zerowy PIT dla seniorów, zwolnienie z PIT dla seniorów, zwolnienia z PIT, prawo do ulgi, odliczenia podatkowe, podatek dochodowy, odliczenie ulgi, zaliczka na podatek dochodowy, praca na etat, ulgi podatkowe, rozliczenia podatkowe, umowa zlecenie podatek, umowa zlecenia, zwolnienia podatkowe, prawo do emerytury, PIT-y, Polski Ład, Nowy Ład, rok 2022
![Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia [© THAM YUAN YUAN z Pixabay]](https://s3.egospodarka.pl/grafika2/hotele/Inwestycji-w-hotele-wciaz-niewiele-choc-widac-oznaki-ozywienia-259664-50x33crop.jpg "Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia [© THAM YUAN YUAN z Pixabay]")
Inwestycji w hotele wciąż niewiele, choć widać oznaki ożywienia
