Czy prawa przedsiębiorców w Polsce są przestrzegane?

Przeczytaj także: Koszty pracy blokują przedsiębiorczość

Spadek należy tłumaczyć przede wszystkim pogorszeniem się sytuacji w wymiarze sprawiedliwości. Średni czas trwania sprawy w sądzie rejonowym wydłużył się aż o miesiąc. Zmniejszyła się także skuteczność egzekucji komorniczych – powiedział Kamil Rybikowski, ekspert ZPP.

Jak się jednak okazuje, gorsze wyniki nie dotyczą wszystkich z analizowanych kwestii. I tak np., lepsze niż w 2017 roku rezultaty odnotowano w sprawach podatkowych. Mniejsza niż ostatnio okazała się ilość uchylonych decyzji podatkowych, rzadziej też wydawano indywidualne interpretacje podatkowe. Delikatne wyhamowanie dotyczyło także gorączki legislacyjnej. Z kolei czas potrzebny na założenie firmy czy liczba godzin niezbędnych do wywiązania się z obowiązków podatkowych, pozostały na poziomie zbliżonym do odnotowanego w 2016 roku.

W dalszym ciągu grzęźniemy w przeciętności. Można oczywiście powiedzieć że nie ma tragedii, co byłoby zgodne z prawdą, jednak właściwie w każdym elemencie funkcjonowania firm w Polsce znaleźć można mankamenty – w sądownictwie, działalności administracji skarbowej czy legislacji. Zwłaszcza sytuacja w sądownictwie budzi duży niepokój – skomentował Cezary Kaźmierczak, prezes ZPP.

Już od dwóch lat odnotowujemy coraz większą przewlekłość rozstrzygania procesów sądowych. Jeszcze przed kilkoma laty przeciętna sprawa gospodarcza zamykała się po nieco ponad 4 miesiącach, dziś jest to już 6 i pół miesiąca. Po zeszłorocznym, jednorazowym wzroście, ponownie spadł także współczynnik skutecznego egzekwowania wierzytelności. Komornikom z rąk dłużników udaje się uzyskać mniej niż co piątą należność.

Od kilkudziesięciu miesięcy toczy się ostry spór polityczny wokół sądownictwa. Przebiega on jednak obok podstawowego problemu, jakim jest przewlekłość postępowań. Obywatele, w tym także przedsiębiorcy, oczekują przede wszystkim zmian skierowanych na szybsze działanie sądów - dodał Cezary Kaźmierczak.

Najpotężniejszą barierą zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej jest zmienność i niepewność prawa w Polsce, które jest najbardziej niestabilnym ze wszystkich krajów należących do Unii Europejskiej. W 2017 roku odnotowano jednak spadek w zakresie produkcji stron nowego prawa – o 15 proc. rok do roku.

Szukając pozytywów, możemy wskazać na zmniejszającą się na przestrzeni ostatnich lat, liczbę kontroli podatkowych. Dla porównania zmniejszyła się ona w 2017 roku w stosunku do 2014 o ponad połowę. Urzędy coraz częściej są w stanie punktowo interweniować w sytuacjach, gdzie dostrzegają jakieś nieprawidłowości, bez konieczności utrudniania życia przedsiębiorcom w ramach rutynowych kontroli - powiedział Kamil Rybikowski, ekspert ZPP.

Tegoroczny raport dotyczy okresu, w którym nie funkcjonowała jeszcze Konstytucja dla Biznesu. Jest w niej zawartych wiele praw, które posiadają przedsiębiorcy wobec organów państwowych. Zmiana wskaźnika przestrzegania praw przedsiębiorców w kolejnych latach będzie jednym z wyznaczników pozwalających stwierdzić, czy Konstytucja spełnia swoją funkcję, której podstawowym celem jest stworzenie bezpiecznego dla biznesu otoczenia regulacyjno-prawnego.

WSKAŹNIK PRZESTRZEGANIA PRAW POLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW

W celu syntetycznego przedstawienia sytuacji właścicieli firm w Polsce w niniejszym raporcie zaprezentowano wskaźnik „Przestrzegania praw polskich przedsiębiorców”. Wskaźnik ten opiera się na najważniejszych aspektach zakładania oraz prowadzenia firm w Polsce. W jego skład wchodzą poniższe elementy:

1. czas potrzebny na założenie działalności gospodarczej,
2. koszt założenia działalności gospodarczej,
3. czas potrzebny na wywiązanie się z obowiązków podatkowych,
4. wysokość obciążeń podatkowych,
5. liczba kontroli podatkowych w ciągu roku,
6. liczba wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych,
7. liczba uchylonych decyzji organów podatkowych przez sąd pierwszej instancji,
8. skuteczność egzekucji spraw o sygnaturze „KM” (sprawy komornicze, które w głównej mierze dotyczą należności przedsiębiorców),
9. średni czas trwania spraw gospodarczych w sądach rejonowych.

Każdemu z powyższych elementów przypisano odpowiednią wagę, bazując na raportach oraz na bezpośrednich rozmowach z ludźmi biznesu. Tak wyliczony wskaźnik przedstawia
w jakiej sytuacji znajdują się przedsiębiorcy i pozwala porównać ich sytuację w kolejnych latach. W przyszłości może również posłużyć do porównywania sytuacji właścicieli polskich firm z przedsiębiorcami z innych krajów.

ELEMENTY WSKAŹNIKA

Przy wyborze elementów wskaźnika główny nacisk został położony na powszechność ich występowania przy prowadzeniu działalności gospodarczej. W związku z czym,
we wskaźniku nie występują żadne specyficzne uregulowania branż, ponieważ nie dotykają one ogółu przedsiębiorców. Każdy element wskaźnika zostanie scharakteryzowany wraz
z opisem jego metodologii.

Koszt oraz czas potrzebny na założenie działalności gospodarczej

Zakładanie działalności gospodarczej jest elementem niezbędnym do rozpoczęcia prowadzenia legalnego biznesu. Utrudnianie tego procesu poprzez wysokie koszty czy niepotrzebną biurokratyzację może przyczynić się do odstraszenia potencjalnych biznesmanów od założenia własnej działalności gospodarczej lub wpędzić ich do szarej strefy. W związku z czym, proces rejestracji powinien być jak najmniej skomplikowany, powinien trwać krótko, a koszt założenia spółki nie powinien stanowić bariery. Dane dotyczące zakładania działalności gospodarczej dotyczą zakładania małych oraz średnich spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W ramach tego elementu wskaźnika postanowiono wybrać spółki z o.o., ponieważ stanowią ok 80 proc. wszystkich rejestrowanych spółek w KRS . Czas założenia spółki z.o.o oraz koszt kształtowały się następująco

Można zauważyć spadek, rok do roku, kosztów założenia spółki z o.o. w stosunku do PKB per capita, co głównie jest spowodowane wzrostem produktu krajowego brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca, a nie realną obniżką kosztów założenia spółki. Dodatkowo należy zauważyć, że czas założenia spółki nie zmienił się od 2014 roku i nadal wynosi ponad jeden miesiąc, co stawia polskich przedsiębiorców daleko w tyle za średnią europejską.

Koszt oraz czas potrzebny na wywiązanie się z obowiązków podatkowych

Podobnie jak w przypadku zakładania działalności gospodarczej, koszt i skomplikowanie podatków ma fundamentalny wpływ na prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce. Zbyt wysokie obciążenia podatkowe, jak również ich skomplikowanie i czasochłonność, mogą stać się elementem blokującym powstawanie nowych przedsiębiorstw w Polsce, jak również ucieczkę istniejących do szarej strefy. W przypadku podatków ciężko jest ustalić, jaki poziom obciążeń będzie optymalny dla przedsiębiorców, natomiast łatwo określić, że przedsiębiorcy oczekują łatwego i taniego systemu podatkowego w Polsce. W ramach tego elementu wskaźnika wzięto pod uwagę jedynie podatki dotykające większości spółek z.o.o tj. podatek CIT, VAT oraz obciążenia podatkowe związane z zatrudnianiem pracowników na umowę o prace (ubezpieczenia: społeczne, rentowe, wypadkowe, składka na fundusz pracy oraz składka na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych).
Ilość godzin niezbędnych do wypełnienia obowiązków podatkowych, jak i koszt
w odniesieniu do zysku spółki przez okres ostatnich czterech lat nie uległ zdecydowanej zmianie.

Niepewność prawa

Zmienność i niepewność prawa jest wg Grand Thortona najpoważniejszą barierą zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw w Polsce. Z przygotowanego przez nich barometru stabilności otoczenia prawnego w Polsce jednoznacznie wynika, że polskie otoczenie prawne jest najbardziej niestabilnym ze wszystkich krajów należących do Unii Europejskiej. Z ulgą należy przyjąć fakt, że w roku 2017 odnotowano spadek w produkcji kolejnych przepisów prawnych. W 2017 r. uchwalono 27 118 stron nowego prawa, co nadal było jednym z najwyższych poziomów, jednak po raz pierwszy od lat odnotowano spadek – o 15 proc. rok do roku . Niestabilność prawa powoduje, że przedsiębiorcy starają się chronić swoje firmy za pomocą dostępnych narzędzi takich jak indywidualne interpretacje podatkowe oraz odwołania od decyzji organów administracyjnych. Dodatkowo, taka niestabilność prawa skutkuje obawą przed kontrolami skarbowymi wykazywanym również przez uczciwych przedsiębiorców. Rozwinięcie tego problemu nastąpi w dalszej części niniejszego raportu. Element niestabilności prawa został oparty na trzech wskaźnikach: ilości kontroli w ciągu roku, ilości wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych oraz Ilość uchylonych decyzji organów podatkowych przez sąd pierwszej instancji w stosunku do ilości odwołań. Wskaźniki te kształtowały się w następujący sposób:

Spadek ilości kontroli podatkowych wynika z profesjonalizacji wyboru przedsiębiorców objętych daną kontrolą. Z roku na rok organy podatkowe wykorzystują coraz bardziej zaawansowane metody wyboru próby w celu wytypowania podmiotów, które rodzą najpoważniejsze ryzyko. Należy uznać ten trend za właściwy oraz pomocny w ujęciu oszustów podatkowych. Należy również zauważyć spadek ilości uchylanych decyzji organów podatkowych w stosunku do ilości odwołań. Oznacza to, że organy podatkowe wydają swoje decyzje z większą roztropnością, niestety nadal wiele ich decyzji jest błędnych.

Prawo do rozsądnego czasu trwania procesu

Przedsiębiorcy, których prawa zostały naruszone powinni móc w możliwie tani i szybki sposób dochodzić swoich roszczeń. Niestety, szybkość prac w polskich sądach budzi wiele zastrzeżeń. Nadal zdarzają się sprawy, których czas procedowania przekracza osiem lat.

W ramach tego elementu wskaźnika przeanalizowano skuteczność egzekucji spraw o sygnaturze „KM” oraz średni czas trwania spraw gospodarczych w sądach rejonowych. Dane te kształtują się w poniższy sposób :
Od dwóch lat zauważyć należy trend, mówiący o spowolnieniu pracy polskich sądów. W 2017 roku czas trwania przeciętnej sprawy przedłużył się o jeden miesiąc i spadł również wskaźnik skuteczności egzekucji.

METODOLOGIA WSKAŹNIKA

Wskaźnik opiera się na dziewięciu elementach, którym zostały przydzielone odpowiednie wagi. Suma wag tych wszystkich elementów tworzy wartość wskaźnika. Im niższa wartość wskaźnika tym mniej przestrzegane są prawa przedsiębiorców, a im wyższa tym bardziej przestrzegane są ich prawa. W celu łatwiejszej interpretacji, przygotowano skalę przestrzegania praw przedsiębiorców w Polsce:

• od 0 do 11 - prawa są masowo łamane,
• od 12 do 24 - prawa są częściowo łamane,
• od 25 do 41 - prawa są umiarkowanie przestrzegane,
• od 42 do 55 - prawa są przestrzegane,
• od 56 do 68 - prawa są dobrze przestrzegane.

Wartość tego wskaźnika w poszczególnych latach wynosi:

Oznacza to, że prawa polskich przedsiębiorców w badanych latach są umiarkowanie przestrzegane. W roku 2017 wskaźnik uległ spadkowi w porównaniu do wcześniejszego roku. Sytuacja przedsiębiorców wciąż jest bliższa częściowego łamania praw aniżeli ich przestrzegania. Głównymi elementami wpływającymi negatywnie na wskaźnik są przedłużające się rozprawy sądowe oraz niska skuteczność egzekucji. Z pozytywnych elementów należy wskazać malejącą ilość kontroli podatkowych oraz ich profesjonalizacje.
Podsumowując, sytuacja przedsiębiorców zamiast poprawiać się, w niewielkim stopniu pogarsza się.