Polskie finanse publiczne wg Fitch Ratings

Przeczytaj także: Finansowanie samorządów: obligacje komunalne

Według Fitch Ratings stanowi to kluczowy problem w kontekście słabo rozwiniętej infrastruktury lokalnej oraz niskiego poziomu usług świadczonych przez jednostki samorządu w Polsce. Jak podkreśla Fitch Ratings, wykorzystanie funduszy UE może także stworzyć pewne problemy w obszarach dotyczących zarządzania na poziomie lokalnym i odpowiedniego przygotowania projektów inwestycyjnych z punktu widzenia technicznego, organizacyjnego i finansowego.

Fitch Ratings uważa, że na poziom wykorzystania środków UE wpływają dwa główne czynniki. Są to po pierwsze konieczność współfinansowania i prefinansowania projektów unijnych przez samorządy, a po drugie fakt, iż ograniczona elastyczność dochodowa zmusi samorządy do korzystania z zewnętrznych źródeł finansowania.

Udział UE w finansowaniu projektów zależy od programu, z którego są one finansowane. Średnio wynosi on ok. 60% kosztów kwalifikowanych projektu, natomiast pozostała część jest finansowana przez jednostkę samorządu terytorialnego. Według Fitch Ratings, w związku z relatywnie niską elastycznością finansową jst można się spodziewać, że środki na współfinansowanie projektów będą pochodzić w głównej mierze z nowego zadłużenia.

W celu ułatwienia jednostkom samorządu terytorialnego absorpcji środków unijnych, rząd wprowadził szereg zmian w Ustawie o Finansach Publicznych. Jedna z najważniejszych zmian dotyczy zadłużenia zaciągniętego na prefinansowanie projektów, które zostały zaakceptowane do finansowania z UE. Ustawa wprowadza nową kategorię zadłużenia tzw. pożyczki (lub obligacje) na prefinansowanie. Pożyczki te (lub obligacje) nie są traktowane jako zwykłe zadłużenie i tym samym nie są wliczane do zadłużenia jst (patrz tabela poniżej), co oznacza, że nie mają wpływu na wskaźniki zadłużenia. Są to zwykle krótkoterminowe pożyczki, które są spłacane ze środków unijnych. Powyższe rozwiązanie znacznie zwiększyło elastyczność finansową jednostek samorządu terytorialnego.

Pożyczki na prefinansowanie są dostępne od 2004r. a system ich udostępniania wydaje się działać sprawnie. Są one ważnym narzędziem umożliwiającym jednostkom samorządu terytorialnego zwiększenie absorpcji środków z UE.

W 2005r. nowozaciągnięte zadłużenie jednostek samorządu terytorialnego wyniosło 7,4 mld zł (5 mld zł w 2003r. - przed wstąpieniem Polski do UE), z czego ok. 1,4 mld zł (19%) dotyczyło projektów unijnych.

MF zdaje sobie sprawę, że proces wdrażania projektów unijnych zwiększy zapotrzebowanie samorządów na finansowanie zewnętrzne, zwłaszcza w latach 2007-13, co zdaniem Agencji Fitch Ratings spowoduje znaczny wzrost zadłużenia samorządów. MF jest świadome, że aktualne regulacje dotyczące zadłużenia nie są dobre i dostarczają błędnych informacji dotyczących zadłużenia sektora samorządowego instytucjom centralnym jak i lokalnym. W związku z tym MF rozważa wprowadzenie takich rozwiązań prawnych, które chroniłyby samorządy przed problemami wynikającymi z nadmiernego zadłużenia, a jednocześnie nie były zbyt restrykcyjne.