WCAG: uczelnie wyższe w Polsce nie dbają o dostępność stron www?

Przeczytaj także: E-administracja reaguje na potrzeby niepełnosprawnych

Cyfrowa bolączka uczelni wyższych w Polsce

Dostępność cyfrowa WCAG (Web Content Accessibility Guidelines ) to praktyka polegająca na zapewnieniu, że strony internetowe będą inkluzywne i dostępne dla każdego, w tym dla osób z niepełnosprawnością np. wzroku, słuchu, ruchu, ale też z niepełnosprawnością intelektualną czy zaburzeniami poznawczymi.

Przykłady wdrożeń zwiększających dostępność cyfrową stron www to m.in. tabulatory, logiczne struktury treści, podpisy zdjęć i grafik aby screenreadery mogły obejmować kompletne informacje na stronie, kontrasty na stronie zwiększające czytelność, napisy i audiodeskrypcje do filmów, transkrypcje tekstowe materiałów audio i wideo, odpowiednie znaczniki dla każdej funkcji (formularzy i tabel danych), czy właściwa responsywność – automatyczne dostosowywanie się widoku do szerokości ekranu urządzenia.

Od 23 września 2020 roku wszystkie strony internetowe podmiotów publicznych w Polsce, w tym uczelni publicznych, muszą być zgodne z wymogami dostępności cyfrowej. Aplikacje mobilne podmiotów publicznych muszą być dostępne cyfrowo od 23 czerwca 2021 r. Obowiązek ten wynika z Ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

Zgodnie z tą ustawą uczelnie publiczne są zobowiązane zapewnić, że ich treści online będą dostępne dla osób z niepełnosprawnościami, co ma na celu promowanie równego dostępu do zasobów i usług cyfrowych.

Przestrzegając wytycznych WCAG 2.1 na poziomie AA, uczelnie muszą zapewnić funkcje takie jak alternatywny tekst dla obrazów, dostępność za pomocą klawiatury, możliwość dostosowywania treści oraz inne środki, które sprawiają, że ich strony internetowe są użyteczne dla szerokiego kręgu użytkowników, niezależnie od ich zdolności. Wszyscy uczniowie, niezależnie od ich umiejętności, powinni mieli równy dostęp do materiałów i platform edukacyjnych.

Chociaż wymogi te nie obejmują bezpośrednio podmiotów niepublicznych, takich jak prywatne placówki edukacyjne, to jeśli niepubliczna placówka edukacyjna korzysta z dotacji publicznych, np. w ramach projektów unijnych, często jest zobowiązana spełniać wymagania dostępności zgodnie z wytycznymi WCAG.

Osoby z niepełnosprawnościami na uczelniach

Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 roku liczba osób niepełnosprawnych ogółem według stanu na dzień 31 marca 2021 r. wynosiła 5,4 mln. i stanowiła 14,3% ludności kraju.

Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, w samym roku akademickim 2023/24 na uczelniach kształciło się 21,9 tys. osób z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, a ukończyło je 5,3 tys. osób. Wśród doktorantów 15,4% stanowiły osoby z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności . Liczba studentów z niepełnosprawnościami w Polsce wzrosła o 945% na przestrzeni ostatnich 25 lat.

Uczelnie publiczne w Polsce nadal niedostępne cyfrowo

Według wyników raportu Ambiscale, połowa stron internetowych uczelni publicznych (50%) i prawie dwie trzecie stron internetowych uczelni niepublicznych (62%) zawiera krytyczne błędy dostępności, utrudniające dostęp do podstawowych informacji i usług.

Co niepokojące, tylko 6% wszystkich stron internetowych uniwersytetów było wolnych od krytycznych i poważnych błędów, co wskazuje na powszechne bariery dla cyfrowej integracji. Na wszystkich stronach internetowych uczelni zidentyfikowano łącznie 1 017 błędów krytycznych. Liczby te podkreślają pilną potrzebę systemowej poprawy w całym sektorze szkolnictwa wyższego.

W badaniu Ambiscale w grupie uczelni publicznych najlepsze wyniki pod względem dostępności osiągnęły uniwersytety ekonomiczne oraz uniwersytety ogólne, natomiast najgorsze wyniki odnotowano na stronach uczelni wychowania fizycznego, gdzie bariery dla użytkowników z niepełnosprawnościami były najbardziej widoczne. Z kolei wśród uczelni niepublicznych najlepszą dostępnością wyróżniały się uczelnie medyczne, a najgorsze wyniki odnotowano – tak jak w przypadku uczelni publicznych – na stronach prywatnych uczelni wychowania fizycznego.

Najczęstsze problemy z dostępnością na stronach uniwersytetów to niewystarczający kontrast między tekstem a tłem, brak opisów linków, które mogłyby być czytane przez screenreadery oraz nielogiczna kolejność elementów interaktywnych. Takie problemy z dostępnością utrudniają lub wręcz uniemożliwiają korzystanie ze stron osobom z niepełnosprawnościami. Ogranicza to dostęp studentów do ważnych informacji i uniemożliwia im aktywne uczestnictwo w życiu uczelni.

Transformacja cyfrowa to nie tylko chwilowy trend, a must-have w instytucjach publicznych, a już w szczególności jednostek edukacyjnych. Bez wdrożenia wymagań dostępności cyfrowej, użytkownicy nadal będą się mierzyć z licznymi trudnościami w korzystaniu z portali i aplikacji mobilnych uczelni, co negatywnie wpływa na ich doświadczenie online. To z kolei bezpośrednio wpływa na reputację instytucji i podkreśla brak zaangażowania w zakresie wdrażania dostępności, włączenia społecznego i eliminowania barier w swobodnym dostępie do edukacji. Nadając priorytet dostępności, uniwersytety nie tylko przestrzegają norm prawnych, ale także pozycjonują się jako liderzy w zakresie integracji, zapewniając, że ich obecność cyfrowa odzwierciedla przyszłościowe wartości nowoczesnej instytucji akademickiej. – podkreśla Jerzy Kozyra, CEO Ambiscale.

Obowiązki etyczne cyfrowej edukacji

Raport Ambiscale ujawnił istotne problemy związane z dostępnością WCAG i optymalizacją stron internetowych uczelni publicznych i prywatnych w Polsce. Poza zobowiązaniami prawnymi, zapewnienie dostępności sieci jest zasadniczo obowiązkiem etycznym organizacji, zwłaszcza publicznych instytucji edukacyjnych.

Problemy z dostępnością mogą utrudniać lub nawet uniemożliwiać korzystanie ze stron internetowych osobom niepełnosprawnym. Ograniczają dostęp studentów do ważnych informacji i uniemożliwiają im aktywne uczestnictwo w życiu uczelni. Takie bariery mogą prowadzić do wyższych współczynników odrzuceń, gdy użytkownicy szybko opuszczają witrynę uczelni, a także do mniejszego zaangażowania, co jest szkodliwe dla celów instytucji, takich jak rekrutacja i utrzymanie studentów. Poprawa dostępności jest także ważnym czynnikiem biznesowym, który może zwiększać konwersję i liczbę zapisów, ponieważ łatwiejszy dostęp do informacji zachęca kandydatów do aplikowania. – zaznacza Tadeusz Rolski, Business Development Manager w Ambiscale.

Ryzyko prawne i kary finansowe

Niezgodność odpowiednich standardów dostępności WCAG może narażać instytucje edukacyjne na ryzyko prawne i kary finansowe.

Przykładowo, w USA liczba spraw związanych z wymogami dostępności dla osób z niepełnosprawnościami wzrosła dziesięciokrotnie: z 814 w 2017 roku do 8200 w 2023 roku. Konsekwencje finansowe poniosły już globalne spółki, takie jak Target (kara 6 mln USD za brak wystarczającej dostępności cyfrowej stron www) czy Netflix (kara 755 tys. USD za brak napisów dla osób niesłyszących). O wielomilionowe odszkodowania pozwane zostały także m.in. Nike, Domino’s Pizza, American Express i amerykański producent oraz wydawca gier komputerowych Electronic Arts (EA).

Obecnie, monitorowanie przestrzegania przepisów oraz poprawności wdrożeń standardów WCAG prowadzi Ministerstwo Cyfryzacji, które tworzy coroczne szczegółowe sprawozdania z przeprowadzonych inspekcji dla Komisji Europejskiej.

W przypadku niezgodności stron internetowych lub aplikacji mobilnych z zasadami dostępności WCAG instytucje publiczne mogą być zobligowane przez resort do ich szybkiej aktualizacji zgodnie z przepisami, a jeśli tego nie zrobią – grzywna może wynieść nawet 10 tys. złotych . Dlatego też obowiązkiem uczelni wyższych powinny być regularne audyty dostępności własnych zasobów online, które pozwolą na identyfikację problemów i wprowadzenie niezbędnych aktualizacji, zapewniających zgodność z obowiązującymi standardami WCAG.