Współczesny dyrektor: koordynowanie zespołu

Przeczytaj także: Przywództwo a cele efektywnej firmy

Koordynacja autokratyczna stosowana jest w ściśle sformalizowanych systemach organizacyjnych, w których wytwarza się standardowe produkty i w których obowiązują standardowe procedury. Przełożony nie określa sposobu wykonania prostych i powtarzalnych czynności, ale tylko on w tych warunkach może rozstrzygać, które z tych czynności, w jakiej kolejności oraz w jakim miejscu i czasie powinny być wykonane. Podwładni nie znają bowiem szerszego kontekstu własnej pracy, nie wiedzą komu i do czego potrzebny będzie efekt ich działalności. Koordynator jest po to, aby umożliwić pracownikom wyłączną koncentrację na wąskich zakresach czynności, dzięki czemu pojawić się mają efekty specjalizacji. Koordynator autokratyczny angażuje więc głowę w procesie realizacji zadań swojego zespołu, podczas gdy jego podwładni — wyłącznie ręce.

Specjalizacja i standaryzacja koordynacji autokratycznej nie pozwalają na rozwój przedsiębiorczości i wewnętrznej motywacji pracowników. Rozwój tych cech możliwy jest bowiem wyłącznie w warunkach poczucia autonomii. Już na początku XIXw. Alexis de Tocqueville pisał: „kiedy robotnik stale i wyłącznie wytwarza tylko jeden przedmiot, dochodzi z czasem w wykonywaniu swej pracy do wyjątkowej zręczności. Zatraca on jednak przy tym ogólną zdolność kierowania swoją pracą. Staje się z każdym dniem zręczniejszy, ale zarazem coraz to mniej przedsiębiorczy, tak że można powiedzieć, iż człowiek ulega degradacji, w miarę jak doskonali się robotnik”.

Całkiem inne zachowania podwładnych występują w koordynacji demokratycznej. Autonomia i przedsiębiorczość pracowników są bowiem warunkiem wstępnym zastosowania tej formy koordynacji. Podwładni mają szeroki zakres uprawnień decyzyjnych i związaną z tym odpowiedzialność. Koordynator podejmuje jedynie decyzje dotyczące sposobów wykorzystania wyników pracy podwładnych, a nie sposobów ich pracy. Koordynator nie miesza się w sprawy podwładnych, w zakresie których są oni profesjonalistami, choć może im prezentować swoje pomysły. Także podwładni mogą przedstawiać własne punkty widzenia w sprawach zastrzeżonych do decyzji koordynatora. W koordynacji demokratycznej cały szereg spraw wymaga dyskusji koordynatora z podwładnymi. W jej wyniku trzeba jednak jednoznacznie określić, kto i za co ponosi odpowiedzialność. Koordynacji demokratycznej nie należy bowiem mylić z zarządzaniem kolektywnym, dopuszczającym odpowiedzialność zbiorową.

Koordynacja demokratyczna jest podstawową formą sprawowania władzy w organizacjach wirtualnych rozwijających struktury sieciowe. Na rynku globalnym coraz częściej pojawiają się nieznane wcześniej formy organizacyjne jak np. firma, która zatrudnia tylko jedną osobę — prezesa, pełniącego rolę koordynatora demokratycznego i organizującego dynamiczne sieci współpracy z przedstawicielami innych firm. O wartości dodanej tej firmy decyduje więc kreatywność jej prezesa-koordynatora, jego umiejętność korzystania z kreatywności innych uczestników sieci oraz jego prawo dysponowania majątkiem firmy. Największy na świecie producent obuwia sportowego Nike nie posiada już ani jednej własnej fabryki. Działająca w branży zabawkarskiej firma Lewis Galoob Toys zajmuje się wyłącznie koordynowaniem łańcucha wartości dodanej, podczas gdy pozostałe czynności, poczynając od projektowania, przez produkcję, aż po dystrybucję i prowadzenie polityki finansowej, wykonywane są przez inne przedsiębiorstwa.