Czy warto zwalczać samozatrudnienie?

Przeczytaj także: Samozatrudnienie: wady i zalety

W tej sytuacji eksperci z BPI widzą konieczność podnoszenia świadomości wszystkich pracowników w kwestii osobistej odpowiedzialności za wysokość ich emerytury. Ich zdaniem konstruktywnym sposobem zwiększania „stopnia bezpieczeństwa” samozatrudnienia może być np. stworzenie systemu zachęt do opłacania wyższych składek na ubezpieczenie społeczne niż minimalne, poprzez zaliczenie ich do kwoty wolnej od podatku.

Zdaniem BPI zabezpieczenie praw pracownika i edukacja dotycząca korzyści i zagrożeń tej formy pracy, a tym samym zwiększenie skali świadomego jej wyboru, wydaje się być istotniejszym zadaniem na chwilę obecną niż zwalczanie zjawiska samozatrudnienia. Tym bardziej, że w polskim prawie - jeżeli obie strony zeznają, że wybrały i akceptują ten stan - właściwie nie istnieje możliwość podważenia jego legalności i udowodnienia, że jest to zawoalowany stosunek pracy. Podejście takie pozostaje także w zgodzie z ideą „flexicurity” zakładającą gotowość pracownika do zmiany pracodawcy i ciągłego podnoszenia kwalifikacji i upatrującego roli państwa w ułatwianiu pracownikowi zmian pracy oraz gwarantowaniu mu „siatki bezpieczeństwa” w chwilach przejścia z jednej pracy do drugiej oraz w tworzeniu elastycznych rozwiązań w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Samozatrudnienie na świecie

BPI podaje, że kraje Unii Europejskiej regulują i kontrolują samozatrudnienie. We Włoszech inspektorzy pracy mogą sprawdzać warunki pracy i kontrakty osób samozatrudnionych, większy nacisk jest kładziony na identyfikację poszczególnych typów zatrudnienia robotników budowlanych np. na budowach za pomocą noszonych przez pracowników plakietek z imieniem i nazwiskiem, a także sygnalizujących rodzaj relacji zatrudnieniowej.

Zdaniem ekspertów ciekawe rozwiązanie obowiązuje w Holandii: istnieje instytucja "osoby samozatrudnionej bez personelu" (ZZP). Jest to osoba, która pracuje tylko dla jednego klienta i pod jego nadzorem oraz nie podejmuje ryzyka (w szczególności ryzyka inwestycyjnego). W związku z wprowadzeniem tej formy współpracy oraz zapisu o konieczności zadeklarowania rodzaju współpracy między pracownikiem i pracodawcą zdecydowanie spadła liczba osób pracujących na zasadzie "wymuszonego" samozatrudnienia. W Belgii z kolei praca wykonywana w ramach samozatrudnienia kwalifikuje się na ogół jako "druga praca" (secondary activity).

Jak poinformowała firm BPI w Wielkiej Brytanii, wg raportu "The Evasion Economy", poświęconego "znikającej ekonomii" (wszelkiego rodzaju nietypowej pracy) na rynku funkcjonuje około 700 000 osób samozatrudnionych, z czego 400 000 zostało zakwalifikowane jako "wymuszone" samozatrudnienie. To największy procent w całej Europie. W UK samozatrudnienie wiąże się również z problemem emigracji: przeważnie tę formę pracy podejmują przybysze z Rumunii i Bułgarii. Wśród emigrantów z pozostałych EU25 proporcja form zatrudnienia (umowy o prace i innych form zatrudnienia) jest wyrównana.

Informacje o badaniu
Badanie przeprowadzone przez BPI Polska w okresie sierpień - październik 2008 dotyczyło zjawiska samozatrudnienia i „wymuszonego” samozatrudnienia (bogus self-employment) w sektorze budowlanym w Polsce. Badanie jest częścią międzynarodowego projektu realizowanego w 11 krajach Unii Europejskiej (Belgia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Niemcy, Polska, Rumunia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy) na zlecenie związków zawodowych i pracodawców, działających w tym sektorze. Projekt jest administrowany przez European Federation of Building and Woodworkers (Europejska Federacja Budowlana i Stolarska).