Cel przedsiębiorstwa to więcej niż zysk

Przeczytaj także: Finansowy cykl życia firmy: jak się przygotować?

Jeżeli przedsiębiorstwo nie ma jasno określonego wspólnego celu, zasadniczym problemem jest to, że może w nim dominować teoria utylitarna lub oportunistyczna. Zgodnie z tymi teoriami przedsiębiorstwo nie ma konkretnego celu. To, co robi, jest jedynie wynikiem realizacji prywatnych interesów jego członków i efektem wpływu wywieranego na nie przez różne czynniki zewnętrzne.

To oportunistyczne podejście uniemożliwia współpracę. Zgodnie z twierdzeniem Barnarda sformułowanym w latach trzydziestych, nie może być mowy o istnieniu organizacji, jeśli nie ma współpracy, a żeby współpraca ta nastąpiła, musi zostać wyznaczony wspólny cel:

Chęć współpracy, poza tym, że jest mało skonkretyzowanym poczuciem woli lub dążeniem do nawiązania relacji z innymi, nie może się rozwijać bez celu, którym jest współpraca. Jeżeli takiego celu nie ma, nie można ani wiedzieć, ani zakładać, jakie szczególne działania będą musiały podjąć jednostki, a w wielu wypadkach, jakiego rodzaju zadowolenie może dla nich wynikać w przyszłości.

Przykład Davida Packarda, jednego z założycieli spółki Hewlett-Packard, doskonale poświadcza to, jak ważne jest posiadanie wspólnego celu. W 1960 roku, 23 lata po utworzeniu firmy, Packard podczas inauguracji programu rozwoju kadry kierowniczej zaczął swoje przemówienie od następujących słów:

Chciałbym przede wszystkim wyjaśnić państwu, po co istnieją przedsiębiorstwa. Innymi słowy, odpowiedzieć na pytanie, z jakich powodów my wszyscy tutaj jesteśmy. Przypuszczam, że wiele osób sądzi, zupełnie niesłusznie, iż przedsiębiorstwa istnieją po to, by zarabiać pieniądze. Wprawdzie zysk jest rzeczywiście ważnym rezultatem działalności przedsiębiorstwa, trzeba jednak spojrzeć na to z szerszej perspektywy i uświadomić sobie rzeczywiste powody istnienia przedsiębiorstw.
[...]
Każdy, kto rozejrzy się wokół siebie, znajdzie w swoim otoczeniu osoby, dla których najważniejszym i jedynym celem są pieniądze. Liczą się jednak motywy, którymi te osoby się kierują w dążeniu do osiągnięcia zysku, a one płyną z woli dokonania czegoś więcej – wytworzenia produktu, świadczenia usługi... generalnie stworzenia pewnej wartości. Zatem, mając to na uwadze, zastanówmy się, w jakim celu istnieje spółka Hewlett-Packard.

Można bez większego ryzyka stwierdzić, że podobnie jak spółka Hewlett--Packard, inne przedsiębiorstwa, które również dołożyły wielu starań, by określić swoje misje, zaczęły od zadania sobie pytania, po co istnieją. Wszystkie, które próbowały znaleźć na nie odpowiedź, przekonały się, że wskazanie celów przedsiębiorstwa wcale nie jest łatwym zadaniem, zwłaszcza jeżeli jest ono własnością lub pozostaje pod kontrolą więcej niż jednej osoby. Niemniej jednak, mimo trudności, nie spotkaliśmy się z ani jedną opinią, że była to strata czasu: takie przedsięwzięcie jest zawsze warte zachodu.