Handel emisjami w Polsce i Europie

Przeczytaj także: Handel emisjami CO2 w 2009r.

Kolejnym krokiem, zgodnie ze znowelizowaną dyrektywą EU ETS (art. 10 ust. 1) jest ustanowienie aukcji, jako podstawowej metody rozdziału uprawnień do emisji. W trzecim okresie rozliczeniowym, który przypadnie na lata 2013-2020, uczestnicy systemu, zamiast otrzymywać uprawnienia bezpłatnie, będą musieli kupować je na specjalnie organizowanych aukcjach. Część wybranych sektorów przemysłu zostanie wyłączona z procedury, jednak tylko w drodze wyjątku. Komisja Europejska powinna podać do publicznej wiadomości całkowitą liczbę uprawnień, które zostaną przeznaczone do sprzedaży w drodze aukcji, najpóźniej do dnia 31 grudnia 2010 r.

Rynek emisji CO₂

Mechanizm aukcyjny sprzedaży uprawnień wprowadziły już: Niemcy, Austria, Węgry, Irlandia i Wielka Brytania. Wciąż zatem handel uprawnieniami do emisji w większości odbywa się na rynku wtórnym. Dostępne są trzy kanały: giełda, tzw. exchange, za pośrednictwem brokera (tzw. OTC) lub klasyczna transakcja handlowa (umowa) z dowolnie wybraną firmą.

Europejski rynek emisji CO₂ tworzą dwie grupy podmiotów. Pierwsza z nich to objęci systemem EU ETS operatorzy instalacji. Do tej kategorii należą duże oraz małe i średnie przedsiębiorstwa z branż energetycznych i przemysłowych. Drugą grupę tworzą pozostałe podmioty niebędące operatorami instalacji objętych systemem EU ETS. Zaliczają się do niej pośrednicy finansowi działający w imieniu emitentów oraz instytucje finansowe działające na własny rachunek, np. fundusze kapitałowe czy banki inwestycyjne. Na ogólnym rynku unijnym mogą również pojawić się osoby fizyczne oraz inne podmioty specjalizujące się w handlu surowcami. Obecnie w systemie w całej Unii Europejskiej uczestniczy około 12 tysięcy podmiotów. W 2008 r. całkowita emisja w ramach systemu wyniosła łącznie ok. 2 mld ton CO₂. Produkcja energii elektrycznej oraz produkcja przemysłowa żelaza, stali, cementu i rafinacja ropy naftowej miały w niej największy udział. Widać zatem, jak chłonny i rozległy tworzy się rynek.

Problem na jutro

W przypadku energochłonnych gałęzi przemysłu, niskie przydziały bezpłatnych uprawnień stanowią zagrożenie dla ich konkurencyjności. W konsekwencji może to prowadzić do sytuacji, w której przedsiębiorstwa będą przenosić swoją działalność w rejony o mniej restrykcyjnym ustawodawstwie w zakresie emisji CO₂. To z kolei powodowałoby utratę miejsc pracy oraz wzrost globalnego poziomu emisji gazów cieplarnianych. Zjawisko przyjęło się określać mianem „wyciekiem dwutlenku węgla".

Dla zapobieżenia temu zjawisku energochłonne sektory i podsektory gospodarki, w przypadku których istnieje znaczne ryzyko zaistnienia „wycieku dwutlenku węgla”, będą w dalszym ciągu nieodpłatnie otrzymywać całość swoich uprawnień, pod warunkiem wykorzystywania najskuteczniejszej technologii ograniczającej poziom emisji. Komisja Europejska dostrzega problem i stara się mu zapobiec. W decyzji z dnia 24 grudnia 2009 r. ustaliła wykaz sektorów i podsektorów uważanych za narażone na znaczące ryzyko ucieczki.