Zatrudnienie i kwestie społeczne w Europie 2012

Przeczytaj także: Wykluczeni społecznie a rynek pracy

Spadek dochodów gospodarstw domowych, zagrożenie długotrwałym wykluczeniem

Pod względem zagrożenia ubóstwem i szans jego uniknięcia państwa członkowskie znacznie różnią się między sobą. Niektóre grupy – np. młode osoby dorosłe, bezrobotne kobiety i samotne matki – są szczególnie zagrożone długotrwałym ubóstwem. Brak wyraźnego ożywienia gospodarczego spowodował presję na dochody gospodarstw domowych w większości państw członkowskich i zwiększenie zagrożenia długotrwałym wykluczeniem społecznym. W latach 2009–2011 realne dochody brutto do dyspozycji gospodarstw domowych zmniejszyły się w dwóch trzecich państw UE, dla których dostępne są dane. Największy spadek odnotowano w Grecji (17%), Hiszpanii (8%), na Cyprze (7%) oraz w Estonii i Irlandii (5%). Skrajnie odmienną sytuację zaobserwowano w krajach nordyckich oraz w Niemczech, Polsce i Francji, gdzie systemy opieki społecznej i bardziej odporne rynki pracy umożliwiły nieprzerwany wzrost ogólnych dochodów również podczas kryzysu. Wszędzie jednak trwający kryzys zwiększa zagrożenie długotrwałym wykluczeniem.

Aby zapobiec utrwaleniu się rosnącego ubóstwa i długotrwałego wykluczenia społecznego, konieczna jest polityka dostosowana do sytuacji konkretnego kraju i najbardziej narażonych grup ludności. W pierwszych miesiącach 2013 r. Komisja ogłosi pakiet dotyczący inwestycji społecznych, zawierający wytyczne dla państw członkowskich w zakresie wdrożenia odpowiedniej, trwałej i skutecznej polityki społecznej wzmacniającej kapitał ludzki i spójność społeczną w celu sprostania tym wyzwaniom w obliczu rosnącej presji, której podlegają zasoby prywatne i publiczne.

Kluczowa rola opieki społecznej i systemu podatkowego

Dla efektywnego zwalczania ubóstwa koncepcje działania krajowych systemów opieki społecznej są nie mniej ważne niż ich wielkość – nawet przy podobnych poziomach wydatków poszczególnych państw członkowskich na cele społeczne obserwuje się bardzo duże różnice skuteczności w ograniczaniu ubóstwa. Na zatrudnienie mogą w znacznym stopniu wpływać szczególne cechy systemów ulg podatkowych, np. uwzględnianie usług opieki nad dziećmi – istotny czynnik ułatwiający, szczególnie kobietom, podejmowanie pracy. Równie istotną rolę odgrywa koncepcja uzyskiwania dochodów przez państwo jako świadczeniodawcę. Proponowane w pakiecie dotyczącym zatrudnienia oraz w zaleceniach dla poszczególnych krajów na rok 2012 zmniejszenie obciążeń podatkowych w stosunku do pracy i przeniesienie ich na inne źródła, jak emisje CO2, konsumpcja czy majątek, pobudza zatrudnienie. Aspekty dystrybucji związane z modyfikacją systemu podatkowego wymagają jednak ostrożności przy poszukiwaniu alternatywnych źródeł mających zrekompensować zmniejszenie dochodów wynikające z niższego opodatkowania pracy. Z analizy wynika, że jakkolwiek z punktu widzenia zintegrowanego zatrudnienia i polityki społecznej nie ma optymalnych rozwiązań w zakresie zmian systemu podatkowego, to przy odpowiednim opracowaniu systemów opieki społecznej pewne zmiany źródeł wpływów z podatków stają się tym bardziej pożądane.